✅پاسخ: در قرض الحسنه های خانگی، عده مشخصی از اقوام یا غیره با هم قرار می گذارند که ماهانه مبلغی به مدیر صندوق پرداخت کنند و هر ماه به قید قرعه مبلغ مشخصی به اشخاص برنده در قرعه قرض می دهند.


✅ابتدا به روایات زیر توجه فرمایید :


1⃣خالد بْنِ الْحَجَّاج قَال: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ كَانَتْ لِي عَلَيْهِ مِائَةُ دِرْهَمٍ عَدَداً قَضَانِيهَا مِائَةً درهم وَزْناً قَال لَا بَأْسَ مَا لَمْ يَشْتَرِطْ قَالَ و قَال جَاءَ الرِّبَا مِنْ قِبَلِ الشُّرُوط إِنَّمَا يُفْسِدُهُ الشُّرُوطُ

📚كافي ج۵ص۲۴۴

امام صادق علیه السلام در حدیثی فرمود : همانا #ربا در پرتو شروط ایجاد می شود و همانا #شروط است که آن را فاسد می کند!


2⃣امام صادق علیه السلام : بر درب بهشت نوشته شده است : #قرض هجده برابر و #صدقه ده برابر است و علت آن این است که قرض نمی باشد مگر برای #محتاج و #صدقه چه بسا در دست غیر محتاج قرار می گیرد!

📚 تفسير القمّي ج ۲ص۳۵۰



3⃣ قال الصَّادِقُ : مَكْتُوبٌ عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ الصَّدَقَةُ بِعَشَرَةٍ وَ الْقَرْضُ بِثَمَانِيَةَ عَشَرَ وَ إِنَّمَا صَارَ الْقَرْضُ أَفْضَلَ مِنَ الصَّدَقَةِ لِأَنَّ الْمُسْتَقْرِضَ لَا يَسْتَقْرِضُ إِلَّا مِنْ حَاجَةٍ وَ قَدْ يَطْلُبُ الصَّدَقَةَ مَنْ لَا يَحْتَاجُ إِلَيْهَا

📚هدايةالصدوق ص۴۴

امام صادق علیه السلام فرمود : بر درب بهشت نوشته شده است : صدقه به ده برابر و قرض به هجده برابر است و همانا قرض از صدقه بهتر است زیرا قرض کننده جز از روی #احتیاج قرض نمی کند ولی گاهی صدقه را کسی که به آن محتاج نیست طلب می کند!


4⃣عن أَبِي عَبْداللَّه فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّا نَراكَ مِنَ الْمُحْسِنِينَ قَالَ كَانَ يُوَسِّعُ الْمَجْلِسَ وَ يَسْتَقْرِضُ لِلْمُحْتَاجِ وَ يُعِينُ الضَّعِيف

📚كافي ج۲ص۶۳۷

امام صادق علیه السلام در مورد گفتار اللَّه(در سوره يوسف آیه ۳۶) که می فرماید «ما تو را از احسان کنندگان می بینیم»، فرمود : (یوسف علیه السلام) جا برای نشستن باز می کرد و برای #محتاج پول قرض می گرفت و شخص ضعیف را یاری می کرد!


5⃣مُحَمَّدِ بْنِ حَكِيمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَنْ شَيْ ءٍ فَقَالَ لِي كُلُّ مَجْهُولٍ فَفِيهِ الْقُرْعَةُ...

📚تهذيب ج۶ص۲۴۰

محمد بن حکیم گوید : از امام کاظم علیه السلام در مورد چیزی سؤال کردم؛ امام به من فرمودند :هر چیز #مجهول و ناشناخته در آن #قرعه می باشد...

6⃣عبدالرَّحِيم قال سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ يَقُولُ: إِنَّ عَلِيّاً كَانَ إِذَا وَرَدَ عَلَيْهِ أَمْرٌ لَمْ يَجِئْ فِيهِ كِتَابٌ وَ لَمْ تَجْرِ بِهِ سُنَّةٌ رَجَمَ فِيهِ يَعْنِي سَاهَمَ فَأَصَابَ ثُمَّ قَالَ يَا عَبْدَ الرَّحِيمِ وَ تِلْكَ مِنَ الْمُعْضَلَاتِ

📚الاختصاص ص ۳۱۰

عبدالرحیم گوید : شنیدم امام صادق علیه السلام می فرمود : همانا علی علیه السلام وقتی امری بر او وارد می شد که در مورد آن آیه ای نرسیده بود و سنتی هم به آن جاری نشده بود، در مورد آن رجم می کرد یعنی قرعه می انداخت! سپس فرمود : ای عبدالرحیم! و آن از امور معضل (أمور مشکل و پیچیده) بود!


✅چند نکته قابل توجه :


1⃣ این سبک قرض الحسنه در فرمایشات خاندان وحی نرسیده است.

2⃣ معمولا کلیه قرض دهندگان به #شرط اینکه آنها را در قرعه کشی شرکت دهند و به آنها قرض دهند، اقدام به پس انداز در قرض الحسنه خانگی می کنند و با توجه به روایت اول و امثال آن مسئله شرط در قرض ایجاد می شود که مشکل ساز است.


3⃣ اصل قرض برای شخص محتاج است ولی سبک کار قرض الحسنه خانگی به شکلی است که توجهی به اینکه چه کسی محتاج است ندارند و صرفاً بر حسب قرعه کشی اعطای وام می نمایند که عملی است بر خلاف سنت

4⃣ آن کسی که اولین بار نامش در قرعه خارج می شود بیشترین سود و آنکه آخرین نفر خارج می شود بیشترین ضرر را متحمل می شود و باید دقت کرد که نفر اول این منفعت را به چه حکم و سنت شرعی می برد و نفر آخر به چه جرمی متحمل این ضرر می شود!

5⃣ قرعه در فقه شیعه برای امور غامض و مشکل و پیچیده قرار داده شده است و مواردی از آن در روایات بیان شده است ولی این مورد هیچ جایگاهی برای قرعه کشی در روایات ندارد زیرا جایگاه قرض مشخص است که برای محتاج است و قرعه در مورد آن معنایی ندارد.


6⃣با توجه به شبهات و مشکلات فوق در مورد قرض الحسنه خانگی و با توجه به عدم وجود سنت برای این سبک و عدم امکان تطبیق شرایط آن با عمومات روایات، نمی توان آن را أمر صحیحی به حساب آورد.

7⃣البته بدیهی است که اگر اعضای صندوق شرط نکنند که به آنها قرض داده شود و بر حسب سنت مبالغ را صرفا به اشخاص محتاج قرض بدهند و قرعه را کنار بگذارند و صرفا عده ای برای رفع مشکل محتاجان و قرض دادن آن به محتاجان با هم همیاری نمایند، تضادی با عموم روایات نخواهد داشت.