✅ پاسخ :به روایات زیر توجه فرمایید :

شکیات نماز

شک بین رکعات

1 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ أَنَّهُ قَالَ لَهُ يَا عَمَّارُ أَجْمَعُ لَكَ السَّهْوَ كُلَّهُ فِي كَلِمَتَيْنِ مَتَى مَا شَكَكْتَ فَخُذْ بِالْأَكْثَرِ فَإِذَا سَلَّمْتَ فَأَتِمَّ مَا ظَنَنْتَ أَنَّكَ نَقَصْتَ

📚 الفقيه ج۱ص۳۴۰

امام صادق علیه السلام فرمود :ای عمار! همه احکام سهو را در دو کلمه برای تو جمع می کنم! هر موقع شک کردی به بیشتر بگیر(بنا را بر اکثر بگذار) و وقتی سلام دادی، آنچه گمان می کنی که کم کرده ای را (با نماز مشهور به نماز احتیاط) کامل کن!

2 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: إِذَا لَمْ تَدْرِ ثَلَاثاً صَلَّيْتَ أَوْ أَرْبَعاً وَ وَقَعَ رَأْيُكَ عَلَى الثَّلَاثِ فَابْنِ عَلَى الثَّلَاثِ وَ إِنْ وَقَعَ رَأْيُكَ عَلَى الْأَرْبَعِ فَسَلِّمْ وَ انْصَرِفْ وَ إِنِ اعْتَدَلَ وَهْمُكَ فَانْصَرِفْ وَ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ أَنْتَ جَالِسٌ.

📚 الكافي ج۳ص۳۵۳

امام صادق علیه السلام فرمود :هنگامی که ندانستی که سه رکعت خوانده ای یا چهار رکعت و نظر تو بر سه رکعت واقع شد، پس بر سه رکعت بنا کن و اگر نظرت بر چهار رکعت واقع شد، پس سلام بده و از نماز منصرف شو و اگر وهم تو برابر بود، نماز را تمام کن و دو رکعت نماز نشسته بخوان!

3 زُرَارَةَ عَن أَحَدِهِمَا قَالَ: قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ لَمْ يَدْرِ اثْنَتَيْنِ صَلَّى أَمْ ثَلَاثاً فَقَالَ إِنْ دَخَلَهُ الشَّكُّ بَعْدَ دُخُولِهِ فِي الثَّالِثَةِ مَضَى فِي الثَّالِثَةِ ثُمَّ صَلَّى الْأُخْرَى وَ لَا شَيْ ءَ عَلَيْهِ وَ يُسَلِّم

📚 كافي ج۳ص۳۵۰

زرارة گوید : به امام علیه السلام گفتم :شخصی نمی داند دو رکعت خوانده است یا سه رکعت! فرمود : اگر بعد از ورودش به رکعت سوم دچار شک شد، بنا را بر سه رکعت بگذارد (و نماز را با اتمام برساند) و سپس ( بعد از نماز) یک رکعت دیگر را بخواند و چیزی بر او نیست و سلام می دهد.

4 ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قال: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّه عَنِ الرَّجُلِ لَا يَدْرِي رَكْعَتَيْنِ صَلَّى أَمْ أَرْبَعاً قَالَ يَتَشَهَّدُ وَ يُسَلِّمُ ثُمَّ يَقُومُ فَيُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ و أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ يَقْرَأُ فِيهِمَا بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ ثُمَّ يَتَشَهَّدُ وَ يُسَلِّمُ

📚 الكافي ج۳ص۳۵۲

ابن ابی يعفور گوید :از امام صادق علیه السلام در مورد شخصی که نمی داند دو رکعت خوانده است یا چهار رکعت، سؤال کردم؛ فرمود : تشهد می خواند و سلام می دهد و سپس می ایستد و دو رکعت با چهار سجده با سوره حمد (تنها) می خواند و سپس تشهد می خواند و سلام می دهد.

5 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّه قَالَ: فِيمَنْ لَا يَدْرِي أَ ثَلَاثاً صَلَّى أَمْ أَرْبَعاً وَ وَهْمُهُ فِي ذَلِكَ سَوَاءٌ قَالَ فَقَالَ إِذَا اعْتَدَلَ الْوَهْمُ فِي الثَّلَاثِ وَ الْأَرْبَعِ فَهُوَ بِالْخِيَارِ إِنْ شَاءَ صَلَّى رَكْعَةً وَ هُوَ قَائِمٌ وَ إِنْ شَاءَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ وَ أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ (وَ هُوَ جَالِسٌ)

📚 الكافي ج۳ص۳۵۳

امام صادق علیه السلام در مورد کسی که نمی داند سه رکعت خوانده است یا چهار رکعت و وهم او در آن برابر است فرمود :وقتی که وهم برابر باشد، مخیر است که اگر خواست یک رکعت نماز ایستاده بخواند و اگر خواست دو رکعت نماز نشسته با چهار سجده بخواند.

6 عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: إِنِ اسْتَوَى وَهْمُهُ فِي الثَّلَاثِ وَ الْأَرْبَعِ سَلَّمَ وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ وَ أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ وَ هُوَ جَالِسٌ يُقَصِّرُ فِي التَّشَهُّدِ.

📚 التهذيب ج۲ص۱۸۵

امام صادق علیه السلام فرمود : اگر وهم او در سه و چهار برابر بود ، سلام می دهد و دو رکعت نماز نشسته با چهار سجده با سوره حمد می خواند و تشهد را کوتاه می خواند.

7 عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّه أَنَّهُ قَالَ: إِذَا لَمْ تَدْرِ اثْنَتَيْنِ صَلَّيْتَ أَمْ أَرْبَعاً وَ لَمْ يَذْهَبْ وَهْمُكَ إِلَى شَيْ ءٍ فَتَشَهَّدْ وَ سَلِّمْ ثُمَّ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَ أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ تَقْرَأُ فِيهِمَا بِأُمِّ الْكِتَابِ ثُمَّ تَشَهَّدُ وَ تُسَلِّمُ فَإِنْ كُنْتَ إِنَّمَا صَلَّيْتَ رَكْعَتَيْنِ كَانَتَا هَاتَانِ تَمَامَ الْأَرْبَعِ وَ إِنْ كُنْتَ صَلَّيْتَ أَرْبَعاً كَانَتَا هَاتَانِ نَافِلَةً.

📚 الفقيه ج۱ص۳۴۹

امام صادق علیه السلام فرمود : اگر ندانستی که دو رکعت خوانده ای یا چهار رکعت و وهم تو به هیچ طرف نرفت، پس تشهد بخوان و سلام بده سپس دو رکعت نماز با چهار سجده بخوان که در آن سوره حمد را قرائت می کنی و سپس تشهد بخوان و سلام بده. پس اگر دو رکعت نماز خوانده باشی، این دو رکعت کامل کننده آن می باشد و اگر چهار رکعت خوانده باشی این دو رکعت نافله محسوب می شود.

شکیات نماز

8 عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَحَدِهِمَا فِي حَدِيثٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ مَنْ لَمْ يَدْرِ فِي أَرْبَعٍ هُوَ أَمْ فِي ثِنْتَيْنِ وَ قَدْ أَحْرَزَ الثِّنْتَيْنِ قَالَ يَرْكَعُ رَكْعَتَيْنِ وَ أَرْبَعَ سَجَدَاتٍ وَ هُوَ قَائِمٌ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ- وَ يَتَشَهَّدُ وَ لَا شَيْ ءَ عَلَيْهِ الْحَدِيثَ.

📚 الكافي ج۳ص۳۵۱

امام در مورد کسی که نمی داند در رکعت چهارم است یا دوم و دو رکعت برایش محرز شده باشد، فرمود : (بنا را بر 4 می گذارد و بعد از نماز ) دو رکعت نماز با چهار سجده با سوره حمد می خواند و تشهد می خواند و چیزی بر او نیست!

9 عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّه رَجُلٌ لَا يَدْرِي اثْنَتَيْنِ صَلَّى أَمْ ثَلَاثاً أَمْ أَرْبَعاً فَقَالَ يُصَلِّي رَكْعَةً [رکعتین ] مِنْ قِيَامٍ ثُمَّ يُسَلِّمُ ثُمَّ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ وَ هُوَ جَالِسٌ.

📚 الفقيه ج۱ص۳۵۰

ابو ابراهيم گوید :شخصي نمی داند که دو رکعت خوانده است یا سه رکعت یا چهار رکعت ؟ فرمود :(طبق حدیث 1 بنا را بر 4 می گذارد و بعد از نماز) دو رکعت نماز ایستاده می خواند، سپس سلام می دهد و سپس دو رکعت نماز نشسته هم می خواند.

10 عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ صَلَّى الْعَصْرَ سِتَّ رَكَعَاتٍ أَوْ خَمْسَ رَكَعَاتٍ قَالَ إِنِ اسْتَيْقَنَ أَنَّهُ صَلَّى خَمْساً أَوْ سِتّاً فَلْيُعِدْ وَ إِنْ كَانَ لَا يَدْرِي أَ زَادَ أَمْ نَقَصَ فَلْيُكَبِّرْ وَ هُوَ جَالِسٌ ثُمَّ لْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ يَقْرَأُ فِيهِمَا بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ فِي آخِرِ صَلَاتِهِ ثُمَّ يَتَشَهَّدُ الْحَدِيثَ.

📚 التهذيب ج۲ص۳۵۲

زيد شحام گوید :از (امام صادق علیه السلام) در مورد شخصی که نماز عصر را شش رکعت یا پنج رکعت خوانده است ، سؤال کردم؛ امام فرمودند : اگر یقین دارد که پنج یا شش رکعت خوانده است باید نماز را اعاده کند، و اگر نمی داند که کم کرده است یا زیاد کرده است، در پایان نمازش در حال نشسته تکبیر بگوید و دو رکعت نماز که در آنها سوره حمد (تنها) را قرائت می کند بخواند و سپس تشهد بخواند....

✅ چند نکته قابل تذکر :

1 نماز احتیاط، یک رکعت ایستاده یا دو رکعت ایستاده یا نشسته است که به جبران برخی از سهو های رخ داده در نمازهای چهار رکعتی خوانده می شود.

2 اهل بیت علیهم السلام نام خاصی برای این نماز تعیین نکرده اند ولی به نماز احتیاط مشهور شده است.

3 همانطور که در روایات مختلف آن آمده است، در این نماز فقط حمد تنها خوانده می شود و سوره ندارد و رکوع و سجده آن تفاوتی با سائر نمازها ندارد.

4 به قرینه نام «نماز» گذاشتن بر آن و تصریح وارده در روایت 10 ، گفتن تکبیرة الاحرام در اول این نماز لازم است.

5 در هیچ کدام از روایات آن ذکری از داشتن قنوت برای این نماز نیست.

6 تشهد مختصر (یا میانه) و سلام دادن در بسیاری از روایات آن صریحاً آمده است.

7 آشکار و جهر خواندن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» در این نماز، تابع عمومات وارده در مورد جهر به بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ می باشد و لذا به صورت جهر خوانده می شود.

8 طبق اصل کلی وارده در حدیث 1 ، در هنگام برابر بودن سهو در نمازهای چهار رکعتی ، بنا بر اکثر گذاشته می شود و بعد از اتمام آن نماز، این نماز به صورت هایی که ذکر شده است و در مواردی که در روایات رسیده است خوانده می شود.

✅ در مجموع، نماز مشهور به نماز احتیاط که در مواقع محدودی انجام می شود، نمازی است که بعد از اتمام نماز انجام می شود که تکبیرة الإحرام و رکوع و سجود و تشهد و سلام آن انجام می شود ولی قرائت آن، حمد تنها می باشد و قنوتی برای آن قرار داده نشده است.

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِیَةَ وَ النَّصْرَ