✅پاسخ : به روایات زیر در سه قسمت توجه فرمایید :


1⃣عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّ أَوَّلَ مَا يُبْدَأُ بِهِ مِنَ الْمَالِ الْكَفَنُ ثُمَّ الدَّيْنُ ثُمَّ الْوَصِيَّةُ ثُمَّ الْمِيرَاثُ.

📚التهذيب ج۶ص۱۸۸

امام صادق علیه السلام از پدرشان روایت نموده است که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند : اولین چیزی که از مال (میت) به آن آغاز می شود، #کفن است سپس #بدهی ها و سپس #وصیت (به یک سوم مال به پائین) و سپس #میراث


2⃣عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: لَا يَرِثُ مَعَ الْأُمِّ وَ لَا مَعَ الْأَبِ وَ لَا مَعَ الِابْنِ وَ لَا مَعَ الِابْنَةِ إِلَّا الزَّوْجُ وَ الزَّوْجَةُ وَ إِنَّ الزَّوْجَ لَا يُنْقَصُ مِنَ النِّصْفِ شَيْئاً إِذَا لَمْ يَكُنْ وَلَدٌ وَ الزَّوْجَةَ لَا تُنْقَصُ مِنَ الرُّبُعِ شَيْئاً إِذَا لَمْ يَكُنْ وَلَدٌ فَإِذَا كَانَ مَعَهُمَا وَلَدٌ فَلِلزَّوْجِ الرُّبُعُ وَ لِلْمَرْأَةِ الثُّمُنُ.

📚 الكافي ج۷ص۸۲

امام باقر صلوات اللَّه علیه فرمود : با وجود مادر و پدر و پسر و دختر، هیچ کسی غیر از شوهر و همسر ارث نمی برد!
و همانا شوهر در صورتی که فرزند نباشد از نصف کمتر نمی شود و زوجه در صورتی که فرزند نباشد از یک چهارم کمتر نمی شود و در صورتی که به همراه آنها فرزند هم باشد، یک چهارم برای شوهر و یک هشتم برای زوجه است!



3⃣عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ وَضَّاحٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: فِي امْرَأَةٍ تُوُفِّيَتْ وَ تَرَكَتْ زَوْجَهَا وَ أُمَّهَا وَ أَبَاهَا وَ إِخْوَتَهَا قَالَ هِيَ مِنْ سِتَّةِ أَسْهُمٍ لِلزَّوْجِ النِّصْفُ ثَلَاثَةُ أَسْهُمٍ وَ لِلْأَبِ الثُّلُثُ سَهْمَانِ وَ لِلْأُمِّ السُّدُسُ وَ لَيْسَ لِلْإِخْوَةِ شَيْءٌ نَقَصُوا الْأُمَّ وَ زَادُوا الْأَبَ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ فَإِنْ كانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ

📚 التهذيب ج۹ص۲۸۳


امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد زنی که از دنیا برود و شوهر و پدر و مادر و #برادران خود را باقی بگذارد فرمود : از شش سهم، برای شوهر نصف آن که سه سهم است می باشد و یک سوم که دو سهم است برای پدر و یک ششم برای مادر است و برای خود برادران چیزی نیست اما بهره مادر را کم می کنند و بهره پدر را می افزایند زیرا اللَّهِ تعالی (در سوره نساء آیه 11)می فرماید : اگر برای آن (متوفی) برادرانی باشد، پس یک ششم براي مادرش می باشد!



4⃣عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: لَا يَرِثُ مَعَ الْأُمِّ وَ لَا مَعَ الْأَبِ وَ لَا مَعَ الِابْنِ وَ لَا مَعَ الِابْنَةِ إِلَّا الزَّوْجُ وَ الزَّوْجَةُ وَ إِنَّ الزَّوْجَ لَا يُنْقَصُ مِنَ النِّصْفِ شَيْئاً إِذَا لَمْ يَكُنْ وَلَدٌ وَ الزَّوْجَةَ لَا تُنْقَصُ مِنَ الرُّبُعِ شَيْئاً إِذَا لَمْ يَكُنْ وَلَدٌ فَإِذَا كَانَ مَعَهُمَا وَلَدٌ فَلِلزَّوْجِ الرُّبُعُ وَ لِلْمَرْأَةِ الثُّمُنُ.

📚 الكافي ج۷ص۸۲

امام باقر علیه السلام فرمود :با وجود #مادر و با وجود #پدر و با وجود #پسر و با وجود #دختر، کسی جز #شوهر و #زوجه ارث نمی برد و همانا میراث شوهر در صورتی که فرزند نداشته باشند، از نصف کمتر نمی شود و میراث زوجه، در صورتی که فرزند نداشته باشند، از یک چهارم کمتر نمی شود، پس در صورتی که همراه زن یا شوهر، فرزند هم باشد، برای شوهر یک چهارم و برای زن یک هشتم خواهد بود.


5⃣عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: أَقْرَأَنِي أَبُو جَعْفَرٍ صَحِيفَةَ الْفَرَائِضِ الَّتِي هِيَ إِمْلَاءُ رَسُولِ اللَّهِ وَ خَطُّ عَلِيٍّ بِيَدِهِ فَقَرَأْتُ فِيهَا امْرَأَةٌ مَاتَتْ وَ تَرَكَتْ زَوْجَهَا وَ أَبَوَيْهَا فَلِلزَّوْجِ النِّصْفُ ثَلَاثَةُ أَسْهُمٍ وَ لِلْأُمِّ الثُّلُثُ سَهْمَانِ وَ لِلْأَبِ السُّدُسُ سَهْمٌ.

📚 الفقيه ج۴ص۲۶۸

محمد بن مسلم گوید : امام باقر صلوات اللَّه علیه کتاب احکام ارث را که املای رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و دستخط علی علیه السلام می باشد به من نشان داد. پس در آن خواندم زنی می میرد و شوهر و پدر و مادر خود را باقی می‌گذارد، پس برای شوهر نصف آن که سه سهم است می باشد و یک سوم که دو سهم است برای مادر و یک ششم که یک سهم است برای پدر!










6⃣عَنْ إِسْمَاعِيلَ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ فِي زَوْجٍ وَ أَبَوَيْنِ قَالَ لِلزَّوْجِ النِّصْفُ وَ لِلْأُمِّ الثُّلُثُ وَ لِلْأَبِ مَا بَقِيَ وَ قَالَ فِي امْرَأَةٍ مَعَ أَبَوَيْنِ قَالَ لِلْمَرْأَةِ الرُّبُعُ وَ لِلْأُمِّ الثُّلُثُ وَ مَا بَقِيَ فَلِلْأَبِ.

📚 الكافي ج۷ص۹۸

امام باقر صلوات اللَّه علیه در مورد شوهر و پدر و مادر فرمود : نیمی برای شوهر و یک سوم برای مادر و بقیه برای پدر می باشد و در مورد زوجه به همراه پدر و مادر فرمود : یک چهارم برای زن و یک سوم برای مادر و بقیه برای پدر است!



7⃣عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّه يَقُولُ إنّ الْإِخْوَةِ مِنَ الْأُمِّ لَا يَحْجُبُونَ الْأُمَّ عَنِ الثُّلُثِ.

📚 الكافي ج۷ص۹۳

عبيد بن زراره گوید : شنیدم امام صادق صلوات اللَّه علیه می فرمود : برادران مادري، مادر را از یک سوم محجوب نمی کنند!



8⃣عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِنْ كانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ يَعْنِي إِخْوَةً لِأَبٍ وَ أُمٍّ أو إِخْوَةً لِأَبٍ.

📚 تفسير العيّاشيّ ج۱ص۲۲۶

امام باقر صلوات اللَّه علیه در مورد گفتار اللَّهِ تعالي (در سوره نساء آیه 11)که می فرماید : «پس اگر برای او (یعنی ميت) برادران باشد، پس برای مادرش یک ششم می باشد» فرمود : یعنی برادران پدر و مادری یا برادران پدری!



9⃣عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: إِذَا تَرَكَ الْمَيِّتُ أَخَوَيْنِ فَهُمْ إِخْوَةٌ مَعَ الْمَيِّتِ حَجَبَا الْأُمَّ عَنِ الثُّلُثِ وَ إِنْ كَانَ وَاحِداً لَمْ يَحْجُبِ الْأُمَّ وَ قَالَ إِذَا كُنَّ أَرْبَعَ أَخَوَاتٍ حَجَبْنَ الْأُمَّ عَنِ الثُّلُثِ لِأَنَّهُنَّ بِمَنْزِلَةِ الْأَخَوَيْنِ وَ إِنْ كُنَّ ثَلَاثاً لَمْ يَحْجُبْنَ.

📚 الكافي ج۷ص۹۲

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : در صورتی که ميت دو برادر باقی بگذارد، اینها «إخوة» و برادرانی با ميت (که در آیه‌ی 11سوره نساء ذکر شده است) می باشند که مادر را از یک سوم محجوب می کنند(و سهمش یک ششم می شود) ، اما اگر یک برادر باشد مادر را (از یک سوم) مانع نمی شود!
و فرمود : وقتی چهار خواهر باشند، مادر را از یک سوم محجوب می کنند زیرا به منزله دو برادر هستند و اگر سه خواهر باشند (مادر را از سهم یک سوم) محجوب نمی کنند و مانع نمی شوند!



0⃣1⃣عَنْ فَضْلٍ أَبِي الْعَبَّاسِ الْبَقْبَاقِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّه عَنْ أَبَوَيْنِ وَ أُخْتَيْنِ لِأَبٍ وَ أُمٍّ هَلْ يَحْجُبَانِ الْأُمَّ عَنِ الثُّلُثِ قَالَ لَا قُلْتُ فَثَلَاثٌ قَالَ لَا قُلْتُ فَأَرْبَعٌ قَالَ نَعَمْ.

📚 الكافي ج۷ص۹۲

فضل گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد پدر و مادر و دو خواهر پدر و مادری سؤال کردم که آیا مادر را از یک سوم محجوب می کنند؟ فرمود : خیر! گفتم : سه خواهر چطور؟ فرمود : خیر! گفتم : چهار خواهر چطور؟ فرمود : بله!



1⃣1⃣عَنْ فَضْلٍ أَبِي الْعَبَّاسِ الْبَقْبَاقِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: لَا يَحْجُبُ الْأُمَّ عَنِ الثُّلُثِ إِلَّا أَخَوَانِ أَوْ أَرْبَعُ أَخَوَاتٍ لِأَبٍ وَ أُمٍّ أَوْ لِأَبٍ.

📚 الكافي ج۷ص۹۲

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : مادر را از یک سوم محجوب نمی کنند مگر دو برادر یا چهار خواهر پدر و مادری یا پدری!



2⃣1⃣عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: لَا يَحْجُبُ الْأُمَّ عَنِ الثُّلُثِ إِذَا لَمْ يَكُنْ وَلَدٌ إِلَّا أَخَوَانِ أَوْ أَرْبَعُ أَخَوَاتٍ.

📚 الكافي ج۷ص۹۲

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : در صورتی که (برای ميت) فرزند نباشد، جز دو برادر یا چهار خواهر، مادر را از یک‌ سوم محجوب نمی کنند!



3⃣1⃣عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ بُكَيْرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: الْأُمُّ لَا تَنْقُصُ عَنِ [فی] الثُّلُثِ أَبَداً إِلَّا مَعَ الْوَلَدِ وَ الْإِخْوَةِ إِذَا كَانَ الْأَبُ حَيّاً.

📚 التهذيب ج۹ص۲۸۲

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : سهم ارث مادر هیچگاه از یک سوم ناقص نمی شود، مگر با وجود فرزند و برادران، البته در صورتی که پدر زنده باشد!







4⃣1⃣ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ فُضَيْلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: إِنَّ الطِّفْلَ وَ الْوَلِيدَ لَا يَحْجُبُكَ وَ لَا يَرِثُکَ إِلَّا مَنْ آذَنَ بِالصُّرَاخِ وَ لَا شَيْءَ أَكَنَّهُ الْبَطْنُ وَ إِنْ تَحَرَّكَ إِلَّا مَا اخْتَلَفَ عَلَيْهِ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ وَ لَا يَحْجُبُ الْأُمَّ عَنِ الثُّلُثِ الْإِخْوَةُ وَ الْأَخَوَاتُ مِنَ الْأُمِّ مَا بَلَغُوا وَ لَا يَحْجُبُهَا إِلَّا أَخَوَانِ أَوْ أَخٌ وَ أُخْتَانِ أَوْ أَرْبَعُ أَخَوَاتٍ لِأَبٍ أَوْ لِأَبٍ وَ أُمٍّ أَوْ أَكْثَرُ مِنْ ذَلِكَ وَ الْمَمْلُوكُ لَا يَحْجُبُ وَ لَا يَرِثُ.

📚 الفقيه ج۴ص۲۷۲

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : همانا طفل و نوزاد تو را محجوب نمی کند و از تو ارث نمی برد مگر آنکه فریاد (موقع تولد را) سر داده باشد (یعنی متولد شده باشد) و نه آنچه شکمها آن را پوشانده است هر چند حرکت داشته باشند، مگر آنهایی که شب و روز بر آنها گذشته باشد و برادران و خواهران مادری به هر تعدادی که باشند، مادر را از یک سوم محجوب نمی کنند و مادر را (از یک سوم) محجوب نمی کند مگر دو برادر یا یک برادر و دو خواهر یا چهار خواهر پدری یا پدر و مادری یا بیشتر از آن و برده محجوب نمی کند و ارث هم نمی برد!



5⃣1⃣ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: الْمُسْلِمُ يَحْجُبُ الْكَافِرَ وَ يَرِثُهُ وَ الْكَافِرُ لَا يَحْجُبُ المؤمن وَ لَا يَرِثُهُ.

📚 الفقيه ج۴ص۳۳۶

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : مسلمان، کافر را محجوب می کند و از او ارث می برد، ولی کافر، مسلمان را محجوب نمی کند و از او ارث نمی برد!




✅ با توجه به روایات فوق و غیره، برای تقسیم ارث متوفی، ابتدا کفن و سپس بدهی ها و حج و امثال آن و سپس وصیت ميت از اصل مال برداشته می شود.

✅ اما در حالتی که زنی از دنیا برود و فرزند نداشته باشد ولی شوهر و پدر و مادر داشته باشد، هیچ کسی جز شوهر و پدر و مادر از او ارث نمی برد، ولی برای تبیین کیفیت تقسیم میراث این زن، دو حالت متصور است :

✅ حالت اول این است که این زنی که از دنیا رفته است، علاوه بر پدر و مادر و شوهر :
_حداقل دو برادر پدری یا پدر و مادری
_یا حداقل یک برادر و دو خواهر پدری یا پدر و مادری
_یا حداقل چهار خواهر پدری یا پدر و مادری
داشته باشد و همه مسلمان و هنگام وفات آن زن متولد شده باشند و پدر آن ميت هم زنده باشد.
در چنین حالتی، وجود برادران و خواهران فوق موجب ناقص شدن سهم مادر و زیاد شدن سهم پدر می شود و طبق مجموع روایات فوق و غیره ، میراث این زن اینچنین تقسیم می شود :

نیمی از مال که سه سهم از شش سهم است به شوهر داده می شود.
یک ششم که یک سهم است به مادر داده می شود.
مابقی که یک سوم و دو سهم است به پدر داده می شود.


✅ حالت دوم این است که آن زنی که از دنیا رفته است، در کنار شوهر و پدر و مادر، برادران یا خواهران به تعداد لازم و شرایط مذکور در حالت قبل را نداشته باشد که در چنین حالتی طبق مجموع روایات فوق و غیره :
نیمی از مال که سه سهم است به شوهر داده می شود.
یک سوم که دو سهم است‌ به مادر داده می شود.
مابقی که یک سهم و یک ششم است به پدر داده می شود.


✅ روشن است که در حالت سؤال ما که متوفی فرزند ندارد، همواره شوهر نیمی از مال را به ارث می برد و به خاطر وجود پدر و مادر، هیچگاه برادران و خواهران متوفی ارث نمی برند ولی برادران و خواهران در صورتی که به تعداد و با شرایط لازم باشند، سهم مادر را که یک سوم است ناقص می کنند و آن را به یک ششم می رساند و لذا سهم پدر از یک ششم به یک سوم ارتقاء پیدا می کند.
اما اگر برادران و خواهران متوفی به تعداد و شرایط لازم که ذکر گردید نباشند، بعد از دادن نیمی از اموال به شوهر، یک سوم يعني دو سهم به مادر داده می شود و مابقی که یک سهم یا یک ششم است به پدر داده می شود.

✅ برادران و خواهران مادری، موجب ناقص شدن سهم مادر از یک سوم نمی شوند،هر چند به تعداد لازمه برسند.



اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِیَةَ وَ النَّصْرَ