✅پاسخ : به روایات زیر توجه فرمایید :


1⃣أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَسْحِ عَلَى الْقَدَمَيْنِ كَيْفَ هُوَ فَوَضَعَ كَفَّهُ عَلَى الْأَصَابِعِ فَمَسَحَهَا إِلَى الْكَعْبَيْنِ إِلَى ظَاهِرِ الْقَدَمِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لَوْ أَنَّ رَجُلًا قَالَ بِإِصْبَعَيْنِ مِنْ أَصَابِعِهِ هَكَذَا فَقَالَ لَا إِلَّا بِكَفِّهِ كُلِّهَا

📚كافي ج۳ص۳۰

احمد گوید : از امام رضا صلوات اللَّه علیه در مورد مسح بر دو پا سؤال کردم که چگونه است؟ پس حضرت کف دستش را بر انگشتان (پا) گذاشت و به طرف دو استخوان کعب، به طرف روی پا کشید!
پس گفتم : فدایت شوم، اگر شخصی با دو انگشت از انگشتان خود اینچنین مسح کند چطور؟ فرمود : خیر، فقط با تمام کف دست خود!


2⃣عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: يُجْزِي مِنَ الْمَسْحِ عَلَى الرَّأْسِ مَوْضِعُ ثَلَاثِ أَصَابِعَ وَ كَذَلِكَ الرِّجْلُ

📚 الكافي ج۳ص۲۹

امام باقر صلوات اللَّه علیه فرمود : برای مسح بر سر، موضع و مکان #سه_انگشت کفایت می کند و همچنین #پا!



3⃣عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ أَ لَا أَحْكِي لَكُمْ وُضُوءَ رَسُولِ اللَّهِ فَقُلْنَا بَلَى...
وَ مَسَحَ مُقَدَّمَ رَأْسِهِ وَ ظَهْرَ قَدَمَيْهِ بِبِلَّةِ يَسَارِهِ وَ بَقِيَّةِ بِلَّةِ يُمْنَاهُ
وَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ... وَ تَمْسَحُ بِبِلَّةِ يُمْنَاكَ نَاصِيَتَكَ- وَ مَا بَقِيَ مِنْ بِلَّةِ يَمِينِكَ ظَهْرَ قَدَمِكَ الْيُمْنَى- وَ تَمْسَحُ بِبِلَّةِ يَسَارِكَ ظَهْرَ قَدَمِكَ الْيُسْرَى

📚 الكافي ج۳ص۲۵

امام باقر صلوات اللَّه علیه فرمود : آیا وضوی رسول اللّه صلی الله علیه و آله را برای شما حکایت نکنم؟ گفتیم : چرا!
تا آنجا که فرمود : و جلوی سر و پشت دو پایش را با رطوبت دست چپ و باقیمانده رطوبت دست راست مسح نمود
و امام باقر علیه السلام فرمود : ... با رطوبت دست راستت موی جلوي سرت و با آنچه از رطوبت دست راستت باقی مانده است روی پای راستت را مسح می کنی و با رطوبت دست چپت روی پای چپت را مسح می کنی!


4⃣عَنْ زُرَارَةَ وَ بُكَيْرٍ أَنَّهُمَا سَأَلَا أَبَا جَعْفَرٍ عَنْ وُضُوءِ رَسُولِ اللَّهِ فَدَعَا بِطَشْتٍ أَوْ تَوْرٍ فِيهِ مَاءٌ... ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ وَ قَدَمَيْهِ بِبَلَلِ كَفِّهِ- لَمْ يُحْدِثْ لَهُمَا مَاءً جَدِيداً ثُمَ قَالَ وَ لَا يُدْخِلُ أَصَابِعَهُ تَحْتَ الشِّرَاكِ...
قَالَ ثُمَّ قَالَ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ فَإِذَا مَسَحَ بِشَيْ ءٍ مِنْ رَأْسِهِ أَوْ بِشَيْ ءٍ مِنْ قَدَمَيْهِ مَا بَيْنَ الْكَعْبَيْنِ إِلَى أَطْرَافِ الْأَصَابِعِ فَقَدْ أَجْزَأَهُ- قَالَ فَقُلْنَا أَيْنَ الْكَعْبَانِ- قَالَ هَاهُنَا يَعْنِي الْمَفْصِلَ دُونَ عَظْمِ السَّاقِ- فَقُلْنَا هَذَا مَا هُوَ فَقَالَ هَذَا مِنْ عَظْمِ السَّاقِ- وَ الْكَعْبُ أَسْفَلُ مِنْ ذَلِكَ

📚 الكافي ج۳ص۲۵

امام باقر صلوات اللَّه علیه در مورد نحوه وضوی رسول اللّه صلی الله علیه و آله فرمود : ... سپس سر و دو پایش را با همان رطوبت دستش مسح کرد و آب جدید برای آنها تازه نکرد!
سپس فرمود : و انگشتانش را زیر بند نعلین (عربی) داخل نکرد!
سپس فرمود : اللَّه (در آیه 6 سوره مائده) می فرماید : «به سرهایتان و دو پایتان تا دو کعب مسح کنید»
پس (به خاطر باء تبعیض) اگر به قسمتی از سرش یا قسمتی از دو پایش، مابین دو کعب تا سر انگشتان مسح کند او را کفایت می کند!
گوید : ما گفتیم : دو کعب کجاست؟ فرمود : اینجا، یعنی مفصل ، زیر استخوان ساق
گفتیم : اینجا چیست؟ فرمود : اینجا از استخوان ساق است و کعب پایین تر و زیرتر از آن است!


5⃣ عَنْ مُيَسِّرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: أَ لَا أَحْكِي لَكُمْ وُضُوءَ رَسُولِ اللَّه... ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ وَ قَدَمَيْهِ- ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى ظَهْرِ الْقَدَمِ- ثُمَّ قَالَ هَذَا هُوَ الْكَعْبُ- قَالَ وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ إِلَى أَسْفَلِ الْعُرْقُوبِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ هَذَا هُوَ الظُّنْبُوبُ

📚 التهذيب ج۱ص۷۵

امام باقر صلوات اللَّه علیه فرمود : آیا وضوی رسول اللّه صلی الله علیه و آله را برای شما حکایت نکنم؟.... تا آنجا که فرمود : سپس سر و دو پایش را مسح کرد، سپس دستش را بر #روی پایش گذاشت و فرمود : این کعب است!
راوی گوید : و با دستش به زیر عرقوب (عصب ضخیم بالای پاشنه پا) اشاره کرد، سپس فرمود : این همان ظنبوب(نوک استخوان ساق) است!



6⃣عن أَبِي جَعْفَرٍ قَالَ: الْوُضُوءُ وَاحِدٌ وَ وَصَفَ الْكَعْبَ فِي ظَهْرِ الْقَدَم

📚تهذيب ج1ص75

امام باقر علیه السلام فرمود : وضو یک مرتبه است و حضرت کعب را بر روی پا وصف نمود!






7⃣سماعة بن مهران قال: قال: إِذَا أُخِذَ السَّارِقُ قُطِعَتْ يَدُهُ مِنْ وَسَطِ الْكَفِّ فَإِنْ عَادَ قُطِعَتْ رِجْلُهُ مِنْ وَسَطِ الْقَدَمِ فَإِنْ عَادَ اسْتُودِعَ السِّجْنَ فَإِنْ سَرَقَ فِي السِّجْنِ قُتِلَ

📚كافي ج۷ص۲۲۳

سماعه گوید : (امام صادق صلوات اللَّه علیه) فرمود : وقتی شخص سارق گرفته شود، دستش از وسط کف قطع می شود، اگر تکرار کرد، پایش از #وسط_قدم بریده می شود، اگر باز دزدی را تکرار کرد به زندان سپرده می شود و اگر در زندان دزدی کرد کشته می شود!


8⃣عبداللَّه بْنِ هِلَال عن أبي عبد الله قال: قلت له أخبرني عن السارق لم تقطع يده اليمنى و رجله اليسرى و لا تقطع يده اليمنى و رجله اليمنى فقال ما أحسن ما سألت إذا قطعت يده اليمنى و رجله اليمنى سقط على جانبه الأيسر و لم يقدر على القيام فإذا قطعت يده اليمنى و رجله اليسرى اعتدل و استوى قائما قلت له جعلت فداك و كيف يقوم و قد قطعت رجله فقال إن القطع ليس من حيث رأيت يقطع إنما يقطع الرجل من الكعب و يترك من قدمه ما يقوم عليه و يصلي و يعبد الله قلت له من أين تقطع اليد قال تقطع الأربع أصابع و يترك الإبهام يعتمد عليها في الصلاة و يغسل بها وجهه للصلاة قلت فهذا القطع من أول من قطع قال قد كان عثمان بن عفان حسن ذلك لمعاوية

📚كافي ج۷ص۲۲۵

عبدالله بن هلال گوید : به امام صادق صلوات اللَّه علیه گفتم : به من خبر دهید که برای چه شخص دزد (بار اول) دست راستش و (بار دوم) پای چپش قطع می شود و دست راستش و پای راستش قطع نمی شود؟
فرمود : چه سؤال نیکوی پرسیدی!
وقتی دست راست و پای راستش قطع شود بر طرف چپ سقوط می کند و بر ایستادن قادر نخواهد بود و وقتی دست راست و پای چپش قطع شود اعتدال دارد و راست می ایستد!
پس به حضرت گفتم : چگونه می ایستد در حالیکه پایش قطع شده است؟!
امام فرمود : بریدن از آنجایی که تو می بینی (توسط عامه) بریده می شود نیست، همانا پا از #کعب قطع می شود و از قدم او آن مقداری که بر آن بایستد و نماز بخواند و اللَّه را عبادت کند رها می شود!
به ایشان گفتم : دست از کجا قطع می شود؟ فرمود : چهار انگشت قطع می شود و انگشت ابهام رها می شود تا در نماز بر آن تکیه کند و صورتش را با آن شستشو دهد!
گفتم : این نحوه (غلط) بریدن دست و پای دزد را چه کسی بار اول انجام داد؟ فرمود : عثمان بن عفان (.......) آن را برای معاوية نیکو شمرد و زینت داد!


9⃣ زرارة عن أبي جعفر في حدیث السَّرقة قال و كَان إِذَا قَطَعَ الْيَدَ قَطَعها دُونَ الْمَفْصل فإِذا قَطَعَ الرِّجْل قَطَعَهَا مِنَ الْكَعْب

📚فقيه ج۴ص۶۴

امام باقر صلوات اللَّه علیه در حدیث سرقت فرمود :...اميرالمؤمنين صلوات اللَّه علیه هنگامي که دست (دزد) را قطع می کرد زیر مفصل (انگشتان) را قطع می کرد و وقتی پا را قطع می کرد از #کعب قطع می کرد!


✅ نکات آیه وضو و روایات فوق و غیره :

1_ مسح پای راست با باقیمانده رطوبت دست راست و مسح پای چپ با رطوبت باقیمانده در دست چپ انجام می شود و برای آن آب جدید برداشته نمی شود.

2_ مسح پا با گذاشتن همه کف دست بر روی انگشتان پا و کشیدن آن به طرف کعب انجام می شود و البته طبق روایت 2⃣ موضع سه انگشت نیز کفایت می کند.
پس استيعاب و فراگیری عرضی پا برای مسح، به اندازه عرض سه انگشت کافی است و أفضل آن مسح کردن با تمام کف دست است و مسح با دو انگشت صریحاً در روایت نهی شده است و آنچه امروزه مشهور شده است که هر مقدار از عرض پا مسح شود کفایت می کند پشتوانه روشن روائی ندارد.

3_ محدوده مسح پا، بین سر انگشتان تا کعب می باشد.


4_هر چند در مورد محل کعب اختلاف شده است و برخی روایات نیز مجمل یا مبهم است ولی از مجموع اکثر روایات فوق استفاده می شود که محل کعب، قبه و برآمدگی روی پاست و حدوداً در وسط قدم قرار دارد که همان محل قطع پا در مورد سرقت می باشد و لذا ترجمه کردن کعب به قوزک و امثال آن ناصحیح می باشد.

5_ آنچه ممکن است از روایت 4⃣ استفاده شود که محدوده مسح تا مفصل استخوان ساق باشد، ضمن عدم تصریح به مفصل ساق بودن و تعارضات این مفهوم با ظاهر روایات مختلف و نیز روایت عدم لزوم دست کردن در زیر بندهای نعلین عربی که یکی از آنها روی مفصل ساق بسته می شود، تنها با جایگاه احتیاط دانستن قابل عمل است.

✅بعد از استخوان‌های انگشتان پا، پنج استخوان طولی در پا قرار دارد که انتهای قسمت بالایی آنها همان برآمدگی و قبه روی پاست و بعد از این قسمت، چند استخوان دیگر وجود دارد که بین این پنج استخوان و استخوان ساق پا حائل می باشد و اگر مفصل ذکر شده در حدیث 4⃣ را مفصل این 5 استخوان با آن چند استخوان حائل بین آنها و استخوان ساق در نظر بگیریم، مجموع روایات، تقریباً به طور یکسان، جایگاه #کعب و #وسط_القدم و مفصل زیرتر از استخوان ساق و... را مشخص می کند که منتهای محدوده مسح است.