سوال 2064 دیدگاه أهل بيت صلوات اللَّه علیهم در مورد علومی مثل ریاضی و موسیقی و فیزیک و شیمی و.... چیست؟
پاسخ
✅ پاسخ : به روایات زیر توجه فرمایید :
1 عن إبراهیم بن عبدالحمید عن أبی الحسن موسی (علیه السلام) قال: دخل رسول الله صلی الله علیه و آله المسجد فإذا جماعة قد أطافوا برجل فقال ما هذا فقیل علامة فقال و ما العلامة فقالوا له أعلم الناس بأنساب العرب و وقائعها و أیام الجاهلیة و الأشعار العربیة قال فقال النبی صلی الله علیه و آله ذاک علم لا یضر من جهله و لا ینفع من علمه ثم قال النبی صلی الله علیه و آله إنما العلم ثلاثة آیة محکمة أو فریضة عادلة أو سنة قائمة و ما خلاهن فهو فضل.
📚 کافی ج١ص٣٢
امام کاظم صلوات اللَّه علیه فرمود : رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله وارد مسجد شدند و دیدند مردم اطراف مردی جمع شده اند. حضرت فرمودند : این چیست؟! گفته شد : علّامه است! فرمود : علّامه چیست؟! گفتند : داناترین مردم به نسب های عرب و اتفاقات آن و ایام جاهلیت و أشعار عربی است! حضرت فرمودند : این علمی است که هر کس نداند، ضرری به او نمی زند و هر کس آن را بداند سودی برایش ندارد!
سپس پیامبر صلی اللَّه علیه و آله فرمودند : همانا علم سه چیز است : آیه محکم، فریضه عادله و سنت قائمه و آنچه غير اینهاست، فضلیت است (نه علم)!
2 عَنْ جَمِیلٍ عَنْ أَبِی عَبْداللَّهِ قَالَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ مَنَّ اللَّهُ عَلَی النَّاسِ بَرِّهِمْ وَ فَاجِرِهِمْ بِالْکِتَابِ وَ الْحِسَابِ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَتَغَالَطُوا.
📚 کافی ج۵ص۱۵۵
جميل گوید : شنیدم امام صادق صلوات اللَّه علیه می فرمود : اللَّه بر نیکوکار و بدکار مردم با نوشتن و حساب منت گذاشت و اگر اینچنین نبود، همدیگر را به غلط و اشتباه می انداختند!
3 قَالَ أَمِيرُالْمُؤْمِنِينَ : الْعُلُومُ أَرْبَعَةٌ الْفِقْهُ لِلْأَدْيَانِ وَ الطِّبُّ لِلْأَبْدَانِ وَ النَّحْوُ لِلِّسَانِ وَ النُّجُومُ لِمَعْرِفَةِ الْأَزْمَانِ
📚 معدن الجواهر ص۴۰
امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمود : علوم چهار مورد است : علم فقه برای أديان و علم طب برای بدنها و علم نحو برای زبانها و علم نجوم برای شناخت زمان ها!
4 عَنْ سَعِیدِ بْنِ مُحَمَّدٍ الطَّاهری عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْداللَّهِ قَالَ: سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ بَیْعِ الْجَوَارِی الْمُغَنِّیَاتِ فَقَالَ شِرَاؤُهُنَّ وَ بَیْعُهُنَّ حَرَامٌ وَ تَعْلِیمُهُنَّ کُفْرٌ وَ اسْتِمَاعُهُنَّ نِفَاقٌ.
📚 کافی ج۵ص۱۲۰
مردی از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد خرید و فروش کنیزهای آوازه خوان سؤال کرد؛ امام فرمود : خرید و فروش آنها حرام است و تعلیم دادن (غنا) به آنها کفر است و گوش فرا دادن به آنها نفاق است!
5 عَنْ أَبِی الْبَخْتَرِیِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ أَنَّ عَلِیّاً قَالَ: مَنْ تَعَلَّمَ شَیْئاً مِنَ السِّحْرِ قَلِیلًا أَوْ کَثِیراً فَقَدْ کَفَرَ وَ کَانَ آخِرَ عَهْدِهِ بِرَبِّهِ وَ حَدُّهُ أَنْ یُقْتَلَ إِلَّا أَنْ یَتُوبَ.
📚 قرب الإسناد ص۷۱
امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمود : کسی که کم یا زیاد، چیزی از سحر را تعلیم بگیرد، قطعا کفر ورزیده است و آخرین عهد او با پروردگارش می باشد و حد او این است که کشته شود، مگر اینکه توبه کند!
6 قال امیرالمؤمنین في حديث... أَیُّهَا النَّاسُ إِیَّاکُمْ وَ تَعَلُّمَ النُّجُومِ إِلَّا مَا یُهْتَدَی بِهِ فِی بَرٍّ أَوْ بَحْرٍ...
📚 نهج البلاغه
امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه در حدیثی فرمود : ای مردم! از یادگیری علم نجوم پرهیز کنید، مگر آن مقداری که با آن در دریا و خشکی مسیر را پیدا کنید!
7 قال امیرالمؤمنین : رُبَّ عِلْمٍ أدَي إلَي مَضَلَتِكَ
📚 غررالحکم ش1679
امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمود : چه بسا علمی که منجر به گمراهی تو می شود!
8 امیرالمؤمنین صلوات اللَّه علیه فرمود : به پسران خود شنا و تیراندازی تعلیم دهید!
📚 کافی ج۶ص۴٧
✅ با توجه به روایات فوق و غیره، مواردی که شایستگی نام «علم» داشته باشند محدود به مواردی مثل قرآن و علم فرائض و سنت ها و علم فقه و علم طب و علم نحو (در حد نیاز) و علم نجوم در حد شناسایی زمان و اوقات شرعی و یافتن مسیر در دریا و خشکی می باشد.
تعليم برخی از علوم مثل سِحر و غنا و امثال آن صریحاً حرام شده است.
دانستنی های دیگری مانند ریاضیات و کتابت و شنا و تیراندازی مورد ترغیب قرار گرفته است، هر چند مستحق نام علم نیست.
✅ اما به طور کلی هر نوع دانستنی مفید، مثل تاریخ و فیزیک و شیمی و... که نهی خاص یا عام نداشته باشد و منجر به گمراهی نشود، هر چند مستحق نام علم نیست، ولی فضیلت (یا زیادی) محسوب می شود.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِیَةَ وَ النَّصْر