✅ به روایات زیر توجه فرمایید :

1 الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِين قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَنِ الْخِصْيَانِ وَ الْمَرْأَةِ الْكَبِيرَةِ أَ عَلَيْهِمْ طَوَافُ النِّسَاءِ قَالَ نَعَمْ عَلَيْهِمُ الطَّوَافُ كُلِّهِمْ

📚 كافي ج۴ص۵۱۳

حسین گوید : از امام کاظم صلوات اللَّه علیه در مورد اخته ها و زنان مسن سؤال کردم که آیا طواف نساء بر عهده آنها هم هست؟ فرمود : بله! بر همه آنها طواف هست!

2 عن مُعَاوِيَة بْنِ عَمَّارٍ عن أَبِي عَبْداللَّه قال: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ نَسِيَ طَوَافَ النِّسَاءِ حَتَّى رَجِعَ إِلَى أَهْلِهِ قَالَ لَا تَحِلُّ لَهُ النِّسَاءُ حَتَّى يَزُورَ الْبَيْتَ فَإِنْ هُوَ مَاتَ فَلْيَقْضِ عَنْهُ وَلِيُّهُ أَوْ غَيْرُهُ فَأَمَّا مَا دَامَ حَيّاً فَلَا يَصْلُحُ أَنْ يَقْضِيَ عَنْهُ

📚 تهذيب ج۵ص۲۵۵

معاوية بن عمار گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد مردی که طواف نساء را فراموش می کند تا اینکه به نزد اهل خود برمی گردد سؤال کردم؛ امام فرمودند : زنان بر او حلال نیستند تا اینکه بیت اللَّه را زیارت (طواف) کند، پس اگر از دنیا رفت، ولیّ او یا فرد دیگری باید از جانب او (طواف نساء) را قضا کند، اما تا زمانی که زنده است قضا کردن دیگران از جانب او درست نیست...

3 عن مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عن أَبِي عَبْداللَّه فِي رَجُلٍ نَسِيَ طَوَافَ النِّسَاءِ حَتَّى أَتَى الْكُوفَةَ- قَالَ لَا تَحِلُّ لَهُ النِّسَاءُ حَتَّى يَطُوفَ بِالْبَيْتِ- قُلْتُ فَإِنْ لَمْ يَقْدِرْ قَالَ يَأْمُرُ مَنْ يَطُوفُ عَنْهُ

📚 تهذيب ج۵ص۲۵۶

امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد مردی که طواف نساء را فراموش می کند تا اینکه به کوفه می آید فرمود : زنان برای او حلال نیستند تا اینکه طواف بیت اللَّه نماید! گفتم : اگر نتوانست چطور؟ فرمود : أمر کند که کسی از جانب او طواف نماید!

4 قَالَ وَ رُوِيَ فِيمَنْ تَرَکَ طَوَافَ النِّسَاءِ أَنَّهُ إِنْ كَانَ طَافَ طَوَافَ الْوَدَاعِ فَهُوَ طَوَافُ النِّسَاءِ

📚 فقيه ج۲ص۳۹۱

شيخ صدوق گوید : در مورد کسی که طواف نساء را ترک کرده است روایت شده است که اگر طواف وداع انجام داده است، پس آن طواف نساء است!

5 عن إِسحاق بن عَمَّارٍ عن أَبِي عَبْداللَّه قَالَ: لَوْ لَا مَا مَنَّ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى النَّاسِ مِنْ طَوَافِ النِّسَاءِ لَرَجَعَ الرَّجُلُ إِلَى أَهْلِهِ وَ لَيْسَ يَحِلُّ لَهُ أَهْلُهُ

📚 كافي ج۴ص۵۱۳

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : اگر اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ با طواف نساء بر مردم منت نمی گذاشت، مرد به نزد همسر خود برمی گشت در حالیکه همسرش بر او حلال نبود!

6 عن إِسحاق بن عَمَّارٍ عن أَبِي عَبْداللَّه قَالَ: لَوْ لَا مَا مَنَّ اللَّهُ بِهِ عَلَى النَّاسِ مِنْ طَوَافِ الْوَدَاعِ لَرَجَعُوا إِلَى مَنَازِلِهِمْ وَ لَا يَنْبَغِي لَهُمْ أَنْ يَمَسُّوا نِسَاءَهُمْ يَعْنِي لَا تَحِلُّ لَهُمُ النِّسَاءُ حَتَّى يَرْجِعَ فَيَطُوفَ بِالْبَيْتِ أُسْبُوعاً آخَرَ بَعْدَ مَا يَسْعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ و ذَلِكَ عَلَى الرِّجَالِ و النِّسَاءِ وَاجِبٌ

📚 تهذيب ج۵ص۲۵۳

امام صادق صلوات اللَّه علیه فرمود : اگر اللَّه با طواف وداع بر مردم منت نمی گذاشت، به منزل های خود بازمی گشتند در حالیکه برایشان سزاوار نبود که نساء خود را مَسّ نمایند، يعني زنان برای آنها حلال نبودند تا اینکه برگردد و بعد از سعی بین صفا و مروه هفت شوط خانه اللَّه را طواف نماید و این (طواف نساء) برای مردان و زنان واجب است!

✅ طبق روایات فوق و غیره، در عمره مفرده، طواف نساء بعد از سعی بین صفا و مروه و تقصیر بر همه واجب است و اگر مرد این طواف را فراموش ‌کند ، زنان بر او حلال نیستند تا اینکه برگردد و این طواف را انجام دهد و اگر امکان رفتن برایش فراهم نیست باید کسی را بفرستد یا امر نماید که از جانب او طواف نماید و اگر بمیرد ولیّ او باید برایش قضا کند.

✅ امروزه هر چند معمولا رفتن مجدد به مکه برای قضای طوافِ فراموش شده مقدور نیست، ولی با توجه به وسائل ارتباطی، پیدا کردن فردی که از جانب شخص طواف نساء را انجام دهد نسبتاً آسان است و افرادی که فراموشی طواف نساء برایشان رخ داده است نباید کوتاهی نمایند و بدانند که تا قبل از قضای طواف نساء توسط خود یا فرد دیگر، مقاربت با زنان بر آنها حلال نیست.

✅ البته طبق روایات فوق، اگر مرد طواف نساء را فراموش کرده باشد ولی طواف وداع انجام داده باشد، مقاربت با زنان بر او حلال است ولی بر حسب احتیاط، قضای طواف نساء بر عهده او باقي است.

✅ طواف وداع، طواف مخصوصی هنگام خروج از مکه است.

✅ روایات فوق مشمول فراموشی طواف نساء در حج نیز می شود.