✅پاسخ : به روایات زیر توجه فرمایید :


1⃣عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى أَبِي الْحَسَنِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الزَّبِيبِ هَلْ يَصْلُحُ أَنْ يُطْبَخَ حَتَّى يَخْرُجَ طَعْمُهُ ثُمَّ يُؤْخَذَ ذلک الْمَاءُ فَيُطْبَخَ حَتَّى يَذْهَبَ ثُلُثَاهُ وَ يَبْقَى ثُلُثُهُ ثُمَّ يُرْفَعَ فَيُشْرَبَ مِنْهُ السَّنَةَ فَقَالَ لَا بَأْسَ بِهِ.

📚 الكافي ج۶ص۴۲۱

علي بن جعفر گوید : از موسی بن جعفر صلوات اللَّه علیه در مورد #مویز (#کشمش) سوال کردم که آیا صلاح است که پخته شود تا اینکه طعم آن بیرون بیاید و سپس آن آب برداشته شود و طبخ شود تا اینکه #دو_سوم آن برود و یک سوم آن باقی بماند و سپس برداشته شود و به مدت یکسال از آن نوشیده شود؟ امام فرمود : اشکالی ندارد!



2⃣عَنْ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّه قَالَ: سُئِلَ عَنِ الزَّبِيبِ كَيْفَ يَحِلُّ طَبْخُهُ حَتَّى يُشْرَبَ حَلَالًا قَالَ تَأْخُذُ رُبُعاً مِنْ زَبِيبٍ فَتُنَقِّيهِ ثُمَّ تَطْرَحُ عَلَيْهِ اثْنَيْ عَشَرَ رِطْلًا مِنْ مَاءٍ ثُمَّ تُنْقِعُهُ لَيْلَةً فَإِذَا كَانَ مِنْ غَدٍ نَزَعْتَ سُلَافَتَهُ ثُمَّ تَصُبُّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَاءِ بِقَدْرِ مَا يَغْمُرُهُ ثُمَّ تُغْلِيهِ بِالنَّارِ غَلْيَةً ثُمَّ تَنْزِعُ مَاءَهُ فَتَصُبُّهُ عَلَى الماء الْأَوَّلِ ثُمَّ تَطْرَحُهُ فِي إِنَاءٍ وَاحِدٍ ثُمَّ تُوقِدُ تَحْتَهُ النَّارَ حَتَّى يَذْهَبَ ثُلُثَاهُ وَ يَبْقَى ثُلُثُهُ وَ تَحْتَهُ النَّارُ ثُمَّ تَأْخُذُ رِطْلَ عَسَلٍ فَتُغْلِيهِ بِالنَّارِ غَلْيَةً وَ تَنْزِعُ رَغْوَتَهُ ثُمَّ تَطْرَحُهُ عَلَى الْمَطْبُوخِ ثُمَّ اضْرِبْهُ حَتَّى يَخْتَلِطَ بِهِ وَ اطْرَحْ فِيهِ إِنْ شِئْتَ زَعْفَرَاناً وَ طَيِّبْهُ إِنْ شِئْتَ بِزَنْجَبِيلٍ قَلِيلٍ...

📚 الكافي ج۶ص۴۲۵

از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد مویز (کشمش) سؤال شد که طبخ آن چگونه حلال است تا #حلال نوشیده شود؟ فرمود : یک ربع (یک چهارم رطل) زبيب برمی داری و آن را تمیز می کنی و سپس 12 رطل آب بر روی آن می ریزی و یک شب آن را می خیسانی و وقتی فردا شد آب آن را برمی داری و به اندازه ای که روی آن را بپوشاند بر روی آن آب می ریزی و آن را با آتش یک جوش می دهی و سپس آب آن را می گیری و بر آن آب اول می ریزی و همه آنها را در ظرفی می ریزی و زیر آن آتش روشن می کنی و همواره آتش باشد تا اینکه #دو_سوم آن برود و یک سوم آن باقی بماند.
سپس یک رطل عسل برمی داری و آن را با آتش یک جوش می دهی و کف آن می گیری و آن را بر روی آن آب‌ مویز پخته شده می ریزی و آن را به هم می زنی تا مخلوط شود و اگر خواستی بر روی آن زعفران بريز و اگر خواستی با اندکی زنجبيل آن را خوشبو (خوشمزه) کن!




3⃣عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ الْفَضْلِ الْهَاشِمِيِّ قَالَ: شَكَوْتُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَرَاقِرَ تُصِيبُنِي فِي مَعِدَتِي وَ قِلَّةَ اسْتِمْرَائِيَ الطَّعَامَ فَقَالَ لِي لِمَ لَا تَتَّخِذُ نَبِيذاً نَشْرَبُهُ نَحْنُ وَ هُوَ يُمْرِئُ الطَّعَامَ وَ يَذْهَبُ بِالْقَرَاقِرِ وَ الرِّيَاحِ مِنَ الْبَطْنِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ صِفْهُ لِي جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ تَأْخُذُ صَاعاً مِنْ زَبِيبٍ فَتُنَقِّيهِ مِنْ حَبِّهِ وَ مَا فِيهِ ثُمَّ تَغْسِلُهُ بِالْمَاءِ غَسْلًا جَيِّداً ثُمَّ تُنْقِعُهُ فِي مِثْلِهِ مِنَ الْمَاءِ أَوْ مَا يَغْمُرُهُ ثُمَّ تَتْرُكُهُ فِي الشِّتَاءِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ بِلَيَالِيهَا وَ فِي الصَّيْفِ يَوْماً وَ لَيْلَةً فَإِذَا أَتَى عَلَيْهِ ذَلِكَ الْقَدْرُ صَفَّيْتَهُ وَ أَخَذْتَ صَفْوَتَهُ وَ جَعَلْتَهُ فِي إِنَاءٍ وَ أَخَذْتَ مِقْدَارَهُ بِعُودٍ ثُمَّ طَبَخْتَهُ طَبْخاً رَفِيقاً حَتَّى يَذْهَبَ ثُلُثَاهُ وَ يَبْقَى ثُلُثُهُ ثُمَّ تَجْعَلُ عَلَيْهِ نِصْفَ رِطْلِ عَسَلٍ وَ تَأْخُذُ مِقْدَارَ الْعَسَلِ ثُمَّ تَطْبُخُهُ حَتَّى تَذْهَبَ الزِّيَادَةُ ثُمَّ تَأْخُذُ زَنْجَبِيلًا وَ خَوْلَنْجَانَ وَ دَارْصِينِيَّ وَ زَعْفَرَانَ وَ قَرَنْفُلًا وَ مَصْطَكَى وَ تَدُقُّهُ وَ تَجْعَلُهُ فِي خِرْقَةٍ رَقِيقَةٍ وَ تَطْرَحُهُ فِيهِ وَ تُغْلِيهِ مَعَهُ غَلْيَةً ثُمَّ تُنْزِلُهُ فَإِذَا بَرَدَ صَفَّيْتَهُ وَ أَخَذْتَ مِنْهُ عَلَى غَدَائِكَ وَ عَشَائِكَ قَالَ فَفَعَلْتُ فَذَهَبَ عَنِّي مَا كُنْتُ أَجِدُهُ وَ هُوَ شَرَابٌ طَيِّبٌ لَا يَتَغَيَّرُ إِذَا بَقِيَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.

📚 الكافي ج۶ص۴۲۶







اسماعیل گوید : به امام صادق صلوات اللَّه از صداهایی که در معده به من می رسد و کم گوارایی طعام شکایت نمودم. امام فرمود : چرا نبیذی که ما آن را می نوشیم درست نمی کنی که آن، طعام را گوارا می کند و صداها و بادها را از معده می برد؟!
گوید : گفتم : فدایت شوم! آن را برای من توصیف کن!
فرمود : یک صاع مویز (کشمش) برمی داری و آن را از هسته و آنچه در آن است تمیز و پاک می کنی و سپس آن را به خوبی با آب می شویی و به اندازه آن یا به اندازه ای که روی آن را بگیرد آن را در آب می خیسانی و در زمستان سه شبانه روز و در تابستان یک شبانه روز آن را رها می کنی و وقتی این مدت گذشت آن را برمی داری و صاف می کنی و صاف شده آن را در ظرفی می ریزی و مقدار آن را با چوب اندازه می گیری و با حرارت ملایم آن را طبخ می کنی تا اینکه #دو_سوم آن برود و یک سوم آن باقی بماند و سپس نیم رطل عسل بر آن قرار می دهی و مقدار آن را می گیری و آن را طبخ می کنی تا به اندازه ای که با ریختن عسل زیاد شده است برود.
سپس زنجبیل و خولنجان و دارچین و زعفران و قرنفل و مصطکی را برمی داری و آنها را می کوبی و در پارچه نازکی می ریزی و در آن می اندازی و همراه آنها آن را یک جوش می دهی و سپس آن را از آتش برمی داری و وقتی سرد شد آن را صاف می کنی و بعد از صبحانه و شام از آن می خوری!
اسماعیل گوید : من این کار را انجام دادم، پس آن مشکلاتی که داشتم از من رفت و این یک نوشیدنی طيب است که اگر بماند تغییر نمی کند. إن شاءالله



4⃣زَيْدٌ النَّرْسِيُّ فِي أَصْلِهِ، قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الزَّبِيبِ يُدَقُّ وَ يُلْقَى فِي الْقِدْرِ ثُمَّ يُصَبُّ عَلَيْهِ الْمَاءُ وَ يُوقَدُ تَحْتَهُ فَقَالَ لَا تَأْكُلْهُ حَتَّى يَذْهَبَ الثُّلُثَانِ وَ يَبْقَى الثُّلُثُ فَإِنَّ النَّارَ قَدْ أَصَابَتْهُ قُلْتُ فَالزَّبِيبُ كَمَا هُوَ [يُلْقَى] فِي الْقِدْرِ وَ يُصَبُّ عَلَيْهِ الْمَاءُ ثُمَّ يُطْبَخُ وَ يُصَفَّى عَنْهُ الْمَاءُ فَقَالَ كَذَلِكَ هُوَ سَوَاءً إِذَا أُدَّتِ الْحَلَاوَةُ إِلَى الْمَاءِ فَصَارَ حُلْواً بِمَنْزِلَةِ الْعَصِيرِ ثُمَّ نَشَّ مِنْ غَيْرِ أَنْ تُصِيبَهُ النَّارُ فَقَدْ حَرُمَ وَ كَذَلِكَ إِذَا أَصَابَتْهُ النَّارُ فَأَغْلَاهُ فَقَدْ فَسَدَ

📚 أصل زيد النرسي ص ۵۸

زید نرسی در اصل خود می گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد مویز (کشمش) که ریز ریز می شود و در دیگ انداخته می شود و آب بر روی آن ریخته می شود و زیر آن آتش روشن می شود سؤال شد؛ فرمود : آن را مخور تا اینکه دو سوم آن برود و یک سوم آن باقی بماند، زیرا آتش به آن رسيده است!
گفتم : مویز (کشمش)، به صورت کامل (بدون ریزریز کردن) در دیگ انداخته می شود و بر آن آب ریخته می شود و پخته می شود و سپس آب آن صاف کرده می شود. (این چطور)؟ فرمود : همچنین این هم با آن برابر است! هنگامی که شیرینی به آب منتقل می شود و مانند عصیر شیرین می شود و سپس (به مرور زمان) بدون اینکه به آن حرارت آتش برسد به غلیان و نشیش می افتد، محققا که #حرام شده است و همچنین وقتی که آتش و حرارت به آن برسد و آن را به جوش و غلیان درآورد، محققا که فاسد(یعنی حرام) شده است!








5⃣عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ: كُنْتُ مُبْتَلًى بِالنَّبِيذِ مُعْجَباً بِهِ فَقُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّه أَصِفُ لَكَ النَّبِيذَ فَقَالَ بَلْ أَنَا أَصِفُهُ لَكَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ وَ مَا أَسْكَرَ كَثِيرُهُ فَقَلِيلُهُ حَرَامٌ فَقُلْتُ لَهُ هَذَا نَبِيذُ السِّقَايَةِ بِفِنَاءِ الْكَعْبَةِ- فَقَالَ لَيْسَ هَكَذَا كَانَتِ السِّقَايَةُ إِنَّمَا السِّقَايَةُ زَمْزَمُ- أَ فَتَدْرِي مَنْ أَوَّلَ مَنْ غَيَّرَهَا قُلْتُ لَا قَالَ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ كَانَتْ لَهُ حَبَلَةٌ أَفَتَدْرِي مَا الْحَبَلَةُ قُلْتُ لَا قَالَ الْكَرْمُ فَكَانَ يُنْقِعُ الزَّبِيبَ غُدْوَةً وَ يَشْرَبُونَهُ بِالْعَشِيِّ وَ يُنْقِعُهُ بِالْعَشِيِّ وَ يَشْرَبُونَهُ من الغد يُرِيدُ بِهِ أَنْ يَكْسِرَ غِلَظَ الْمَاءِ عَلَى النَّاسِ وَ أَنَّ هَؤُلَاءِ قَدْ تَعَدَّوْا فَلَا تَقْرَبْهُ وَ لَا تَشْرَبْهُ.

📚 الكافي ج۶ص۴۰۸

صفوان جمال گوید : من گرفتار نبيذ بودم و از آن خوشم می آمد! پس به امام صادق صلوات اللَّه علیه گفتم : آن را برای شما توصیف می کنم! امام فرمودند : بلکه من آن را برای تو توصیف می کنم : رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله فرمود : هر مست کننده ای حرام است و آنچه زیاد آن مست کند، اندک آن هم حرام است!
من گفتم : این همان نبیذ و نوشیدنی سقایة در فنای کعبه است! فرمود : سقایه اینچنین نبوده است. سقایه، زمزم است.
آیا می دانی اولین کسی که آن را تغییر داد که بود؟ گفتم :خیر! فرمود : عباس بن عبدالمطلب که حَبَله داشت. آیا می دانی حَبَله چیست؟ گفتم :خیر! فرمود : انگور است. او صبحگاهان مویز (کشمش) را می انداخت (در آب می خیساند) و در آخر روز (یا اول شب) آن را می نوشیدند و در شب آن را می انداخت و فردا آن را می نوشیدند و قصد او این بود که غلظت و سنگینی آب را برای مردم بشکند و همانا اینها از این حد (یعنی انداختن در شب و خوردن در فردا یا انداختن در صبح و خوردن آن در همان شب) تجاوز کرده اند ( و آن را بیشتر نگه می دارند) پس به آن نزدیک نشو و آن را ننوش!



6⃣عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ عَنْ نَبِيذِ السِّقَايَةِ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ كَانُوا يَوْمَئِذٍ أَشَدَّ جَهْداً مِنْ أَنْ يَكُونَ لَهُمْ زَبِيبٌ يَنْبِذُونَهُ إِنَّمَا السِّقَايَةُ زَمْزَمُ

📚 كتاب عاصم بن حميد الحناط ص ۲۴.

ابابصیر گوید : از امام صادق صلوات اللَّه علیه در مورد نبيذ سقایة سؤال کردم؛ امام فرمودند : سختی (معاش) آنها بیش از آن بود که #مویز، (کشمش) داشته باشند (تا بتوانند نبیذ درست کنند)، همانا سقایة، زمزم است!


✅ شواهد روایی فوق و غيره نشان می دهد که علاوه بر عصیر انگور، عصیر مویز و کشمش نیز در صورت جوشیدن یا ماندن آن تا اینکه به غلیان بیاید، موجب حرام شدن آن می شود و در صورت جوشیدن آن در آب، لازم است که آنقدر جوشانده شود تا اینکه دو سوم آن برود و یک سوم آن باقی بماند و لذا استفاده آن در غذا باید به نحوی باشد که یا آب آن به جوش نیاید و یا اگر به جوش آمد دو سوم آب آن تبخیر شود.


✅ شگفت است که با وجود شواهد روائی مختلف، برخی با تمسک به اصل کلی حلیت، قائل هستند که مویز و کشمش در صورت جوشیدن حلال هستند و نیاز به ثلثان ندارند و گویا حتی این روایات حتی زمینه شبهه هم برای آنها ایجاد نمی کند و اتباع خود را در مورد خوردن آن در حليت قرار می دهند!


✅ کشمش هایی که در خمیر قرار داده می شود و خمیرها پخته می شوند تا تبدیل به کیک شوند، مشمول روایات فوق نیست و نهیی ندارد، زیرا کشمش ها در آب قرار نمی گیرند تا شیرینی آنها به آب منتقل شود و به جوش آمدن آن موجب حرام شدن و لزوم ثلثان کردن شود.



اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِیَةَ وَ النَّصْرَ