✅پاسخ : فُقّاع یک نوشیدنی است که با روش خاصی از دانه های جو تهیه می شود و به آن #آبجو یا ماءالشعیر نیز می گویند و اولین کسی که در اسلام و در سرزمین شام آن را ساخت، یزید بن معاوية لعنة الله عليه بود.

✅در مجمع البحرين ذیل لغت فُقّاع آمده است :

✅و الفقاع کَرُمَّان: شیء یشرب یُتخذ من ماء الشعیر فقط، و لیس بمسکر و لکن ورد النهی عنه، قیل سمی فقاعا لما یرتفع فی رأسه من الزبد.
📚مجمع البحرين ماده «فَقَعَ»

ترجمه :فُقّاع مانند رُمّان، چیزی است که نوشیده می شود و فقط از آب جو گرفته می شود و مست کننده نیست ولی از آن نهی شده است. گفته شده است که به این علت به آن فُقّاع گفته می شود چون بر روی آن کف بالا می آید.


✅ابتدا به برخی روایات آن توجه فرمایید :


1⃣عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفُقَّاعِ فَقَالَ لَا تَشْرَبْهُ فَإِنَّهُ خَمْرٌ مَجْهُولٌ فَإِذَا أَصَابَ ثَوْبَكَ فَاغْسِلْهُ.

📚الكافي ج۶ص۴۲۳

هشام بن حکم از امام صادق علیه السلام در مورد فُقّاع پرسش کرد؛ امام فرمودند :آن را ننوش زیرا آن #خمر مجهول و ناشناخته است و در صورتی که به لباست رسید آن را شستشو ده!


2⃣ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَيْهِ يَعْنِي الرِّضَا أَسْأَلُهُ عَنِ الْفُقَّاعِ قَالَ فَكَتَبَ حَرَامٌ وَ هُوَ خَمْرٌ الْحَدِيثَ.

📚الكافي ج۶ص ۴۲۳

وشّاء گوید:به امام رضا علیه السلام نامه نوشتم و از آن حضرت در مورد فُقّاع سؤال کردم؛ امام نوشتند : #حرام است و آن #خمر است!

3⃣عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ أَسْأَلُهُ عَنِ الْفُقَّاعِ فَقَالَ هُوَ الْخَمْرُ وَ فِيهِ حَدُّ شَارِبِ الْخَمْرِ.

📚 الكافي ج۶ص ۴۲۴

ابن فضال گوید :به امام ابوالحسن علیه السلام نامه نوشتم و در مورد فُقّاع سؤال کردم؛ امام فرمودند : #خمر است و در مورد آن حد نوشنده خمر(یعنی هشتاد تازیانه) می باشد!

4⃣عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا قَالَ: كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ وَ كُلُّ مُخَمَّرٍ حَرَامٌ وَ الْفُقَّاعُ حَرَامٌ.

📚الكافي ج۶ص۴۲۴

امام رضا علیه السلام فرمود : هر مست کننده ای #حرام است و هر مُخَمَّری هم #حرام است و فُقّاع #حرام است!


5⃣عَنْ عَمَّارِ بْنِ مُوسَى قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْفُقَّاعِ فَقَالَ هُوَ خَمْرٌ.

📚 الكافي ج۶ص۴۲۴

عمار گوید :از امام صادق علیه السلام در مورد فُقّاع سؤال کردم؛ فرمود :خمر است.

6⃣عَنْ زَكَرِيَّا أَبِي يَحْيَى قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ أَسْأَلُهُ عَنِ الْفُقَّاعِ وَ أَصِفُهُ لَهُ فَقَالَ لَا تَشْرَبْهُ فَأَعَدْتُ عَلَيْهِ كُلَّ ذَلِكَ أَصِفُهُ لَهُ كَيْفَ يُصْنَعُ قَالَ لَا تَشْرَبْهُ وَ لَا تُرَاجِعْنِي فِيهِ.

زکریا گوید : به ابوالحسن علیه السلام نامه نوشتم و در مورد فُقّاع سؤال کردم و آن را برای او توصیف کردم؛ امام فرمودند :آن را ننوش! من دوباره مطلب را إعاده کردم و در هر بار برای امام شرح می دادم که فُقّاع چگونه درست می شود؛ امام باز فرمودند :آن را ننوش و دیگر در این مورد به من مراجعه نکن!

📚 الكافي ج۶ص۴۲۴

7⃣ عَنْ حُسَيْنٍ الْقَلَانِسِيِّ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي أَسْأَلُهُ عَنِ الْفُقَّاعِ فَقَالَ لَا تَقْرَبْهُ فَإِنَّهُ مِنَ الْخَمْرِ.

📚الكافي ج۶ص۴۲۲

قلانسی گوید :به امام کاظم علیه السلام نامه نوشتم و در مورد فُقّاع سؤال کردم؛ امام فرمودند :به آن نزدیک نشو که همانا آن از اقسام خمر می باشد.



8⃣عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا عَنِ الْفُقَّاعِ فَقَالَ هِيَ الْخَمْرُ بِعَيْنِهَا.

📚الكافي ج ۶ص۴۲۳

محمدبن سنان گوید:از امام رضا علیه السلام در مورد فُقّاع سؤال کردم؛ فرمود :آن به عینه و خود خمر است!

9⃣عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّه قَالَ: لَوْ أَنَّ لِي سُلْطَاناً عَلَى أَسْوَاقِ الْمُسْلِمِينَ لَرَفَعْتُ عَنْهُمْ هَذِهِ الْخَمِيرَةَ [الخمرة ] يَعْنِي الْفُقَّاعَ.

📚الكافي ج۶ص۴۲۳

امام صادق علیه السلام فرمود :اگر من بر بازار مسلمین تسلط داشتم، این خمر یعنی فُقّاع را از آن برمی چیدم!

0⃣1⃣عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَنْ شُرْبِ الْفُقَّاعِ فَكَرِهَهُ كَرَاهَةً شَدِيدَةً.

📚 الكافي ج۶ص ۴۲۴

محمد بن اسماعیل گوید :از اباالحسن علیه السلام در مورد نوشیدن فُقّاع سؤال کردم؛ امام به شدت از آن ابراز کراهت نمودند!







1⃣1⃣عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا يَقُولُ أَوَّلُ مَنِ اتُّخِذَ لَهُ الْفُقَّاعُ فِي الْإِسْلَامِ بِالشَّامِ- يَزِيدُ بْنُ مُعَاوِيَةَ لَعَنَهُمَا اللَّهُ فَأُحْضِرَ وَ هُوَ عَلَى الْمَائِدَةِ وَ قَدْ نَصَبَهَا عَلَى رَأْسِ الْحُسَيْن فَجَعَلَ يَشْرَبُهُ وَ يَسْقِي أَصْحَابَهُ وَ یَقُولُ اشْرَبُوا فَهَذَا شَرَابٌ مُبَارَکٌ مِنْ بَرَکَتِهِ أَنَّا أَوَّلَ تَنَاوَلْنَاهُ وَ رَأْسُ عَدُوِّنَا بَیْنَ أَیْدِینَا وَ مَائِدَتُنَا مَنْصُوبَةٌ عَلَیْهِ وَ نَحْنُ نَأْکُلُ وَ نُفُوسُنَا سَاکِنَةٌ وَ قُلُوبُنَا مُطْمَئِنَّةٌ فَمَنْ كَانَ مِنْ شِيعَتِنَا فَلْيَتَوَرَّعْ عَنْ شُرْبِ الْفُقَّاعِ فَإِنَّهُ من شَرَابُ أَعْدَائِنَا فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ فَلَيْسَ مِنَّا وَ لَقَدْ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ آبَائِهِ- عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ لا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِي وَ لَا تَطْعَمُوا مَطَاعِمَ أَعْدَائِي وَ لَا تَسْلُكُوا مَسَالِكَ أَعْدَائِي فَتَكُونُوا أَعْدَائِي كَمَا هُمْ أَعْدَائِي.

📚عيون أخبار الرضا(عليه السلام) ج۲- ص۲۳

هروی گوید:شنیدم امام رضا علیه السلام می فرمود : اولین کسی که در اسلام در سرزمین شام برایش فُقّاع درست شد، یزید بن معاوية بود که خدا او و پدرش را لعنت کند!، پس فُقّاع را برای او حاضر کردند در حالیکه بر سر سفره بود و آن سفره را بر روی سر امام حسین علیه السلام نصب کرده بود، پس شروع کرد به نوشیدن فُقّاع و به اصحاب خود نیز می نوشاند و می گفت :بنوشید! که این شراب مبارکی است و از برکت آن این است که من اولین کسی بودم که آن را تناول کردم در حالیکه سر دشمنمان در پیش روی ماست و سفره ما بر روی او پهن است و ما می خوریم در حالیکه نَفْسِمان آرام و دلمان مطمئن است!
پس هر کس که از شیعیان ماست باید از نوشیدن فُقّاع ورع و پرهیز بورزد زیرا آن نوشیدنی دشمنان ما است، پس اگر چنین نکند از ما نیست و به تحقیق که حدیث کرد مرا پدرم از اجدادش از علی بن ابی طالب علیه السلام که رسول الله صلی الله علیه و آله فرمود : لباس دشمنان مرا نپوشید و خوراکی دشمنان مرا نخورید و در راه‌ های دشمنان من نروید که در نتیجه شما هم دشمن من باشید همانطور که آنها دشمن من هستند.



2⃣1⃣عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا علیه السلام یَقُولُ لَمَّا حُمِلَ رَأْسُ الْحُسَیْنِ علیه السلام إِلَی الشَّامِ أَمَرَ یَزِیدُ لَعَنَهُ اللَّهُ فَوُضِعَ وَ نُصِبَ عَلَیْهِ مَائِدَةٌ فَأَقْبَلَ هُوَ وَ أَصْحَابُهُ یَأْکُلُونَ وَ یَشْرَبُونَ الْفُقَّاعَ فَلَمَّا فَرَغُوا أَمَرَ بِالرَّأْسِ فَوُضِعَ فِی طَسْتٍ تَحْتَ سَرِیرَةٍ وَ بُسِطَ عَلَیْهِ رُقْعَةُ الشِّطْرَنْجِ وَ جَلَسَ یَزِیدُ لَعَنَهُ اللَّهُ یَلْعَبُ بِالشِّطْرَنْجِ وَ یَذْکُرُ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ وَ أَبَاهُ وَ جَدَّهُ علیه السلام وَ یَسْتَهْزِئُ بِذِکْرِهِمْ فَمَتَی قَامَرَ صَاحِبَهُ تَنَاوَلَ الْفُقَّاعَ فَشَرِبَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ثُمَّ صَبَّ فَضْلَتَهُ عَلَی مَا یَلِی الطَّسْتَ مِنَ الْأَرْضِ فَمَنْ کَانَ مِنْ شِیعَتِنَا فَلْیَتَوَرَّعْ عَنْ شُرْبِ الْفُقَّاعِ وَ اللَّعِبِ بِالشِّطْرَنْجِ وَ مَنْ نَظَرَ إِلَی الْفُقَّاعِ أَوْ إِلَی الشِّطْرَنْجِ فَلْیَذْکُرِ الْحُسَیْنَ علیه السلام وَ لْیَلْعَنْ یَزِیدَ وَ آلَ زِیَادٍ یَمْحُو اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِکَ ذُنُوبَهُ وَ لَوْ کَانَتْ بِعَدَدِ النُّجُومِ

📚 الفقيه ج۴ص ۴۱۹
📚عيون أخبارالرضاعليه السلام ج۲ص۲۲

فضل بن شاذان گوید: شنیدم امام رضا علیه السلام می فرمود زمانی که سر حسین بن علی علیهما السلام را به شام بردند، #یزید که خدا لعنتش کند امر کرد که گذاشته شود و سفره ای رویش قرار داده شود! پس او و اصحابش غذا می خوردند و فقّاع ( #آبجو ) می نوشیدند!
پس زمانی که فارغ شدند، امر کرد که سر را در تشتی در زیر تختی قرار دهند و بر رویش بساط #شطرنج پهن کرد و به بازی نشست و حسین بن علی و پدر و جد او علیهم السلام را ذکر می کرد و در موقع ذکرشان آنها را به باد مسخره و استهزاء می گرفت و هر موقعی که در بازی شطرنج بر رفیقش غلبه می کرد و برنده می شد، فقّاع را بر می داشت و سه بار آن را می نوشید و زیادی و ته مانده آن را به طرف مکانی که طشت بود می ریخت!
پس هر که از #شیعیان ما باشد باید از نوشیدن آبجو و بازی با #شطرنج پرهیز و دوری کند و هر کس نگاهش به فقّاع (آبجو) یا شطرنج بیافتد، باید حسین علیه السلام را یاد کند و باید یزید و آل یزید را #لعنت کند که با این کار خداوند عزّوجلّ گناهانش را #محو کند اگر چه به تعداد ستاره ها باشد!






3⃣1⃣ عَنِ الْوَشَّاءِ قَالَ: کَتَبْتُ إِلَیْهِ یَعْنِی الرِّضَا أَسْأَلُهُ عَنِ الْفُقَّاعِ قَالَ فَکَتَبَ حَرَامٌ وَ هُوَ خَمْرٌ وَ مَنْ شَرِبَهُ کَانَ بِمَنْزِلَةِ شَارِبِ الْخَمْرِ قَالَ وَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الْأَخِیرُ لَوْ أَنَّ الدَّارَ دَارِی لَقَتَلْتُ بَائِعَهُ وَ لَجَلَدْتُ شَارِبَهُ وَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ الْأَخِیرُ حَدُّهُ حَدُّ شَارِبِ الْخَمْرِ وَ قَالَ هِیَ خُمَیْرَةٌ اسْتَصْغَرَهَا النَّاسُ.

📚 الكافي ج۶ص۴۲۳

وشّاء گوید: به امام رضا علیه السلام نامه نوشتم و در مورد فُقّاع سؤال کردم؛ امام در جواب نوشتند : حرام است و آن خمر است و کسی که آن را بنوشد به منزله نوشنده خمر است و امام کاظم علیه السلام فرمود :اگر خانه، خانه من بود (یعنی امور در دست من بود)، فروشنده آن را می کشتم و نوشنده آن را تازیانه می زدم و فرمود :حد آن همان حد نوشنده خمر است و فرمود : آن خمرکی است که مردم آن را کوچک شمرده اند!


✅احادیث فوق بخشی از مذمت های وارده در مورد فقّاع یا همان ماء الشعير می باشد که شدیداً جای توجه و دقت دارد.


در قسمت بعد، نکات مهمی در مورد ماءالشعیر امروزی یادآور می شویم!


اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِیَةَ وَ النَّصْرَ


✅ در چند قسمت قبل،حرمت نوشیدن فقّاع یا همان «ماء الشعير» یا آبجو روشن گردید.

✅امروزه نوشیدنی هایی به نام «ماء الشعير» در جوامع مسلمین فروخته می شود که بخشی از آن از تولیدات غیر مسلمین و بخشی از آن تولیدات داخلی می باشد!

✅ از آنجا که مهمترین شاخصه تبدیل جو به فقّاع، ریختن آن در آب و ماندن آن تا زمان بالا آمدن کف بر روی آن می باشد، بر حسب ادعای تولید کنندگان این نوشیدنی، تنها با تفاوت استفاده از مالت یعنی جویِ جوانه زده به جای خود جو، در فرآیند تولید آن، این امر اتفاق می افتد.

البته برخی از تولید کنندگان هم ادعا می کنند که در برخی مراحل به این نوشیدنی مُخَمِّر اضافه می کنند!

✅برای حلال جلوه دادن این نوشیدنی، تولید کنندگان غیر مسلمان که انواع مسکرات را برای هم کیشان خود تولید می کنند، مدعی هستند که ماء الشعيرِ مخصوصِ مسلمانان را با تقطیر نمودن، اکثر الکل موجود در آن را خارج می کنند و تنها نیم درصد آن در آن باقی می ماند و چون این درصد الکل مستی آور نیست، با زدن مارک «حلال» آن را روانه بازار مسلمین می کنند تا مسلمانان از آن استفاده نمایند!

✅از طرفی تولید کنندگان داخلی هم ادعا می کنند که برای حلال شدن ماء الشعير، در مرحله تخمیرِ آبجو، با وارد کردن شوک حرارتی به آبجو، فرآیند تخمیر آن را محدود و کنترل می کنند و چون از حالت مستی آور بودن خارج می گردد از حرمت خارج می شود و حلال می شود!

✅البته ادعاهای شبیه به‌ این‌ موارد و یا ضد و نقیض دیگری نیز در مورد نحوه تولید ماء الشعير توسط عده ای بیان می گردد.

✅ با توجه به حقائق موجود تذکر چند نکته لازم است :

1⃣به روایت زیر توجه فرمایید :



عَنْ أَبِي عبداللَّه قال: إِذَا شَرِبَ الرَّجُلُ النَّبِيذَ الْمَخْمُورَ فَلَا تَجُوزُ شَهَادَتُهُ فِي شَيْ ءٍ مِنَ الْأَشْرِبَة و إِنْ كَانَ يَصِفُ مَا تَصِفُونَ

📚كافي ج۶ص۴۲۱

امام صادق علیه السلام فرمود :وقتی شخصی نبيذ تخمير شده بنوشد، #شهادت او در مورد چیزی از نوشیدنی ها جائز نیست هر چند وصف کننده و قائل به اعتقاد شما (شیعیان) باشد!

✅با توجه به روایت فوق، شهادت کلیه تولید کنندگان غیر مسلمانِ #ماءالشعير که در کارخانه خود نوشیدنی های مست کننده و حرام قطعی تولید می کنند و مسلمینی که نوشنده مسکرات هستند، جائز نیست و حلال بودن مشروبات توليدي آنها قابل قبول نیست و لذا کلیه تولیدات نوشندگان مسکرات از حلال بودن خارج است و قابل استفاده نیست.

✅البته همین روش حلال کردن ماء الشعير که توسط خود آنها بیان می شود و مدعی هستند که با تقطیر،اکثر الکلِ آن را خارج می کنند، باطل است زیرا تقطیر جزو راههای حلال نمودن فقّاع در لسان قرآن و روایات نیست!

2⃣ در مورد تولید ماء الشعير توسط مسلمین! باید یادآور شویم که وارد کردن شوک حرارتی به یکی از مراحل تهیه آبجو، توسط حجت های الهی حلال کننده فقّاع قرار داده نشده است و به هیچ وجه قابل قبول نیست.

3⃣همانطور که در روایات دیدیم، یکی از علل ممنوع بودن نوشیدن فقّاع، اختصاص آن به یزید لعنة الله عليه است و اینکه جزو «نوشیدنی های دشمنان» قرار داده شده است و تلاش برای حذف یا محدود کردن تولید الکل در آن بر حسب رأي اختراعي، آن را از مقوله مذمت خارج نمی کند و أمر آن به قوت خود باقی است.

4⃣حداقل امری که در مورد انواع ماء الشعير امروزی باید مورد توجه قرار گیرد، این است که با توجه به حقایقی که پیرامون آن وجود دارد، به یقین در مقوله «شبهات» قرار می گیرد و وظیفه مؤمنين در قبال شبهات در احادیث فراوانی توقف و احتیاط است.

5⃣نکته پایانی توجه به روایت زیر است :

عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَخِيهِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ شُرْبِ الْفُقَّاعِ الَّذِي يُعْمَلُ فِي السُّوقِ وَ يُبَاعُ وَ لَا أَدْرِي كَيْفَ عُمِلَ وَ لَا مَتَى عُمِلَ أَ يَحِلُّ أَنْ أَشْرَبَهُ قَالَ لَا أُحِبُّهُ.

📚 التهذيب ج۹ص۱۲۶

علي بن یقطین گوید:از امام کاظم علیه السلام در مورد نوشیدن فُقّاعی که در بازار درست می شود و فروخته می شود در حالیکه نمی دانم چگونه درست شده است و نمی دانم چه زمانی درست شده است، سؤال کردم که آیا حلال است که آن را بنوشم؟ امام فرمود : آن را دوست ندارم!

✅می بینیم که در روایت فوق استفاده از فقّاع مبهم بازار، توسط امام کاظم علیه السلام کنار زده می شود با وجودی که در مورد چیزهایی مثل گوشت بازار مسلمین حکم به حليت آن می شود ولی در مورد فقّاعِ همین بازار، امام می فرمایند که : «آن را دوست ندارم»!

⬅پس ما هم آن را دوست نداریم و کاملا کنار می زنیم تا إن شاء الله به زودی با فرج مولایمان امر روشن تر گردد و تا رسیدن به آن روز،مداوم می گوییم :

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ
وَ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَ الْعَافِیَةَ وَ النَّصْرَ