✅به روایات زیر توجه فرمایید :

1⃣سُلَيْمَانَ بْنِ صَالِحٍ وَ أَبِي شِبْلٍ جَمِيعاً عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: رِبْحُ الْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ رِبًا إِلَّا أَنْ يَشْتَرِيَ بِأَكْثَرَ مِنْ مِائَةِ دِرْهَمٍ فَارْبَحْ عَلَيْهِ قُوتَ يَوْمِكَ أَوْ يَشْتَرِيَهُ لِلتِّجَارَةِ فَارْبَحُوا عَلَيْهِمْ وَ ارْفُقُوا بِهِم
📚کافی ج5ص154

ترجمه:امام صادق علیه السلام فرمود : ربح مؤمن بر مؤمن #ربا است مگر اینکه (آن متاع را) به بیشتر از صد درهم بخری که در این صورت به اندازه قوت آن روز بر آن سود قرار بده یا اینکه (آن متاع) را برای تجارت و فروش خریده باشد که در این صورت بر مؤمنين سود ببرید و با آنها رفق و مدارا ورزید


2⃣عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِيهِ فِي حَدِيثٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْخَبَرِ الَّذِي رُوِيَ أَنَّ رِبْحَ الْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ رِبًا مَا هُوَ فَقَالَ ذَاكَ إِذَا ظَهَرَ الْحَقُّ وَ قَامَ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ- فَأَمَّا الْيَوْمَ فَلَا بَأْسَ بِأَنْ تَبِيعَ مِنَ الْأَخِ الْمُؤْمِنِ وَ تَرْبَحَ عَلَيْهِ
📚فقیه ج3ص313

ترجمه : سالم گوید : از امام صادق علیه السلام در مورد حدیث «ربح مؤمن بر مؤمن ربا است»، سؤال کردم که این چیست؟ فرمود : این برای وقتی است که حق آشکار گردد و قیام کننده ما قيام کند اما امروزه اشکالی ندارد که به برادر مؤمن بفروشی و بر او سود ببری.

3⃣مُيَسِّرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ إِنَّ عَامَّةَ مَنْ يَأْتِينِي إِخْوَانِي فَحُدَّ لِي مِنْ مُعَامَلَتِهِمْ مَا لَا أَجُوزُهُ إِلَى غَيْرِهِ فَقَالَ إِنْ وَلَّيْتَ أَخَاكَ فَحَسَنٌ وَ إِلَّا فَبِعْهُ بَيْعَ الْبَصِيرِ الْمُدَاقِّ
📚کافی ج5 ص153

ترجمه: مُیَّسِر گوید :به امام باقر علیه السلام گفتم : عموم و اکثر کسانی که نزد من می آیند، از برادران (دینی) من هستند، پس برای معامله با آنها برای من حدی مشخص فرمائید تا از آن به چیز دیگری تجاوز نکنم؛ امام فرمودند : اگر به قیمت خرید (بدون کم و زیادتر) به برادرت بدهی که نیکوست و اگر نه، به او مانند فروشندگی شخص بصير مناقشه و دقت کننده در حساب بفروش.

✅از چند روایت فوق، چند مطلب استفاده می شود :

1_ در صورتی که شخصی متاعی را برای تجارت و فروش خریده است بدون هیچ اشکالی در زمان غیبت می‌تواند سودی بر آن قرار دهد و به برادر مؤمن خود بفروشد و البته امام سفارش به رفق و مدارای با برادر مؤمن در باب معامله نموده است.

2_ در صورتی که شخص چیزی را برای تجارت نخریده است و به دلیلی می خواهد آن را بفروشد و آن کالا بیش از صد درهم قیمت دارد، به دستور امام علیه السلام به اندازه قوت روز بر آن سود قرار می دهد و آنرا به برادر مؤمن می فروشد.

3_اگر کالایی را برای تجارت و فروش نخریده ایم و کمتر از صد درهم ارزش دارد، جزو موارد رخصت سود بردن آن قرار نمی گیرد و طبق روایت اول، نوعی از ربا می باشد که لازم است از این کار اجتناب کنیم و به همان قیمت خرید آن را به برادر مؤمن بفروشیم.

4_ به طور کلی با توجه به روایت سوم ، اگر بتوانیم به همان قیمت خرید بدون کم و زیاد با برادر دینی خود معامله کنیم که نیکوست و اگر نخواستیم، در موارد رخصت ربح بر مؤمن، می توانیم مثل اشخاص بصیر و دقیق و مناقشه گر در معامله با برادر معامله کنیم و در فروش متاع به او سود ببریم.

5_ با توجه به حدیث دوم در زمان ظهور صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه، ربح بر مؤمن ربا است ولی اکنون در برخی حالات که در چند حدیث فوق بیان شد، می توان در فروش متاع به برادر مؤمن کسب سود نمود.

✅برخی، مطلق کسب ربح بر مؤمن را در زمان غیبت جایز دانسته اند که البته این امر خلاف احتیاط و سیاق ظاهری روایات است و مشاهده کردیم که فقط در موردی که متاعی کمتر از صد درهم ارزش دارد و برای تجارت هم آن را نخریده ایم، گرفتن ربح منهي است و مراعات این امرِ موافق با احتیاط و موافق با سیاق روایات، به جایی ضربه نمی زند و مشکلی ایجاد نمی کند.
همچنین علی علیه السلام در روایت 📚غررالحکم ص394 فرمودند : با سائر مردم با انصاف معامله کن و در مورد مؤمنين با ایثار معامله نما.، که خوب است بر حسب آن، رفق و ایثار لازم با برادر مؤمن در معاملات که یک مورد آن خرید و فروش است، انجام شود.

✅به روایت زیر هم دقت کنید :

عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ.... ومَنْ عَامَلَ أَخَاهُ بِمِثْلِ مَا عَامَلَ بِهِ النَّاسَ فَهُوَ بَرِي ءٌ مِمَّا يَنْتَحِل
📚کافی ج2ص361

عمر بن يزيد گوید :شنیدم امام صادق علیه السلام فرمود:...و کسی که با برادر خود مانند مردم معامله نماید و رفتار کند از آنچه به خود نسبت می دهد،بری و بیزار است

✅البته «معامله» به خرید و فروش اختصاص ندارد و بسیاری از داد و ستدها را در بر می گیرد.