✅پاسخ :ابتدا ذکر حدیث #علت_عطسه:

عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ قَالَ سَأَلْتُ الْعَالِمَ عَنِ الْعَطْسَةِ وَ مَا الْعِلَّةُ فِی الْحَمْدِ لِلَّهِ عَلَیْهَا فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ نِعَماً عَلَی عَبْدِهِ فِی صِحَّةِ بَدَنِهِ وَ سَلَامَةِ جَوَارِحِهِ وَ إِنَّ الْعَبْدَ یَنْسَی ذِکْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَی ذَلِکَ وَ إِذَا نَسِیَ أَمَرَ اللَّهُ الرِّیحَ فَتُجَازُ فِی بَدَنِهِ ثُمَّ یُخْرِجُهَا مِنْ أَنْفِهِ فَیَحْمَدُ اللَّهَ عَلَی ذَلِکَ فَیَکُونُ حَمْدُهُ عَلَی ذَلِکَ شُکْراً لِمَا نَسِیَ
📚کافی ج ٢ص ۶۵۴

ترجمه :صالح گوید :از عالم(امام) در مورد عطسه و علت حمد الهی بر آن سوال نمودم؛ امام فرمودند :الله نعمت هایی در صحت بدن و سلامتی اعضاء بنده بر او دارد و همانا بنده یاد الله را بر آن نعمت ها فراموش می کند و وقتی فراموش نمود الله به «ریح» «باد» دستور می دهد که در بدن او گردش کند و سپس آن را از بینی او خارج می کند، پس بنده در این هنگام حمد الهی می کند و این حمد او در این هنگام شکر آن نعمت هایی است که فراموش نموده است

✅اگر #عطسه کردیم چه کنیم و چه بگوئیم :


فِی عُیُونِ الْأَخْبَارِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ الرِّضَا فِی کِتَابِهِ إِلَی الْمَأْمُونِ قَالَ وَ الصَّلَاةُ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَاجِبَةٌ فِی کُلِّ مَوْطِنٍ وَ عِنْدَ الْعُطَاسِ وَ الذَّبَائِحِ وَ غَیْرِ ذَلِکَ
📚عیون أخبار الرضا ج ٢ص ١٢۴

ترجمه :امام رضا علیه السلام در نامه به مأمون نوشتند :... و صلوات بر پیامبر صلی الله علیه و آله در هر موطن و هنگام عطسه و هنگام ذبح کردن و غیر آن واجب است....


عَنْ مِسْمَعِ بْنِ عَبْدِ الْمَلِکِ قَالَ عَطَسَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ ثُمَّ جَعَلَ إِصْبَعَهُ عَلَی أَنْفِهِ فَقَالَ رَغِمَ أَنْفِی لِلَّهِ رَغْماً دَاخِراً
📚کافی ج ٢ص ۶۵۵

ترجمه:امام صادق علیه السلام عطسه نمودند پس گفتند:
💠الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ
سپس انگشت خود را بر بینی خود گذاشتند و گفتند:
💠رَغِمَ أَنْفِی لِلَّهِ رَغْماً دَاخِراً

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ مَنْ قَالَ إِذَا عَطَسَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ عَلَی کُلِّ حَالٍ لَمْ یَجِدْ وَجَعَ الْأُذُنَیْنِ وَ الْأَضْرَاسِ
📚کافی ج ٢ص ۶۵۶

ترجمه :امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمودند :کسی که وقتی عطسه کرد بگوید :

💠الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ عَلَی کُلِّ حَالٍ
درد گوشها و دندانها را نخواهد یافت. (مبتلا نمی شود)

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ مَنْ عَطَسَ ثُمَّ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی قَصَبَةِ أَنْفِهِ ثُمَّ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْداً کَثِیراً کَمَا هُوَ أَهْلُهُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ خَرَجَ مِنْ مَنْخِرِهِ الْأَیْسَرِ طَائِرٌ أَصْغَرُ مِنَ الْجَرَادِ وَ أَکْبَرُ مِنَ الذُّبَابِ حَتَّی یَصِیرَ تَحْتَ الْعَرْشِ یَسْتَغْفِرُ اللَّهَ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ
📚کافی ج ٢ص ۶۵٧

ترجمه :امام صادق علیه السلام فرمود :💠کسی که عطسه کند سپس دستش را بر استخوان بینی بگذارد و بگوید :💠

⬅️الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْحَمْدُ لِلَّهِ حَمْداً کَثِیراً کَمَا هُوَ أَهْلُهُ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ➡️

از سوراخ چپ بینی او، پرنده ای کوچکتر از ملخ و بزرگتر از مگس، خارج می شود تا اینکه تا زیر عرش حرکت می کند و تا روز قیامت برای او از الله طلب بخشش می کند.

نسیم و ماریه گویند :وقتی صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از شکم مادر خارج شد بر روی دو زانو فرود آمد در حالی که انگشت سبابه اش را به طرف آسمان بلند کرده بود، سپس عطسه کرد و گفت :
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ عَبْدٌ دَاخِرٌ لِلَّهِ غَيْرُ مُسْتَنْكِفٍ وَ لَا مُسْتَكْبِرٍ
📚مستدرک الوسائل ج٨ص٣٨٩

حکیمه دختر امام کاظم علیه السلام در حدیث ولادت امام جواد علیه السلام گوید :... وقتی روز سوم شد آن حضرت عطسه کرد و گفت‌ :

الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى الْأَئِمَّةِ الرَّاشِدِينَ

✅دعاهای فوق را کسی که عطسه می کند می گوید البته از همه مهم تر حمد الله و صلوات فرستادن بر محمد و آل محمد است. اما مطالب مهم دیگری نیز در مورد عطسه در روایات شیعه آمده است که در قسمت بعدی عرضه می شود إن شاءالله

✅#اگر_عطسه_کسی_را_شنیدیم_چه_بگوئیم :

عَنْ أَبِی أُسَامَةَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مَنْ سَمِعَ عَطْسَةً فَحَمِدَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَلَّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ لَمْ یَشْتَکِ عَیْنَهُ وَ لَا ضِرْسَهُ ثُمَّ قَالَ إِنْ سَمِعْتَهَا فَقُلْهَا وَ إِنْ کَانَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ الْبَحْرُ
📚کافی ج ٢ ص ۶۵۶

ترجمه :امام صادق علیه السلام فرمود :کسی که صدای عطسه ای را بشنود پس حمد الهی به جا آورد و بر پیامبر و اهل بیت او صلوات بفرستد، چشمان و دندان های او بیمار نمی شود سپس فرمودند : اگر عطسه را شنیدی این ذکر را بگو اگر چه بین تو و بین او یک دریا (فاصله) باشد.

✅با توجه به روایت فوق وقتی صدای عطسه کسی را بشنویم، هر کسی که بود و هر کجا که بود، ما می گوئیم :
الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ
✅نکته مهم در مورد عطسه این است که در روایات از حقوق مومن و مسلمانان، دعا کردن برای او در هنگام عطسه کردن، می باشد :

عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله : إِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَدَعُ تَسْمِيتَ أَخِيهِ إِنْ عَطَسَ فَيُطَالِبُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيُقْضَى لَهُ عَلَيْهِ
📚بحار ج ٧۶ص ۵٣

ترجمه :امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود :رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :همانا یکی از شما وقتی برادرش عطسه کرد، دعا کردن برای او را ترک می کند و او در روز قیامت از او مطالبه می کند و برای او بر علیه ترک کننده حکم می شود.

ابْنِ رِئَابٍ قَالُوا کُنَّا جُلُوساً عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ إِذْ عَطَسَ رَجُلٌ فَمَا رَدَّ عَلَیْهِ أَحَدٌ مِنَ الْقَوْمِ شَیْئاً حَتَّی ابْتَدَأَ هُوَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ أَ لَّا سَمَّتُّمْ إِنَّ مِنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَی الْمُسْلِمِ أَنْ یَعُودَهُ إِذَا اشْتَکَی وَ أَنْ یُجِیبَهُ إِذَا دَعَاهُ وَ أَنْ یَشْهَدَهُ إِذَا مَاتَ وَ أَنْ یُسَمِّتَهُ إِذَا عَطَسَ
📚کافی ج ٢ ص ۶۵٣

ترجمه :إبن رئاب گوید :ما نزد امام صادق علیه السلام نشسته بودیم که در این هنگام مردی عطسه کرد ولی هیچ کس به او چیزی پاسخ نداد تا اینکه امام صادق علیه السلام شروع کرد و فرمود :سبحان الله! آیا (او را) دعا نمی کنید؟! همانا از حق مسلمان بر مسلمان این است که وقتی بیمار شد او را عیادت کند و وقتی او را دعوت کرد او را اجابت کند و وقتی از دنیا رفت نزد جنازه او حاضر شود و هنگامی که عطسه کرد او را دعا کند.

در حدیث دیگری امام صادق علیه السلام فرمود :از حق مومن بر مومن این است که وقتی بیمار شد او را عیادت کند و وقتی مرد به جنازه اش حاضر شود و هنگامی که عطسه کرد او را دعا کند و اگر او را دعوت نمود او را اجابت نماید.

✅مشخص شد که از حقوق مسلمان و مومن دعا برای او در هنگام عطسه است. اما در مورد کیفیت این دعا به روایات زیر توجه فرمایید :
عَنْ عَلِیٍّ فِی حَدِیثِ الْأَرْبَعِمِائَةِ قَالَ إِذَا عَطَسَ أَحَدُکُمْ فَسَمِّتُوهُ قُولُوا یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ وَ هُوَ یَقُولُ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ یَرْحَمُکُمْ
📚وسائل الشیعه (٣٠ جلدی) ج ١٢ص ٨٨

ترجمه :امیرالمؤمنین صلوات الله علیه در حدیث چهارصدگانه فرمودند :وقتی یکی از شما عطسه کرد او را دعا کنید، بگویید : یَرْحَمُکُمُ اللَّهُ او هم (یعنی عطسه کننده) در جواب بگوید:
🌐یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ یَرْحَمُکُمْ

عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی خَلَفٍ قَالَ کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ إِذَا عَطَسَ فَقِیلَ لَهُ یَرْحَمُکَ اللَّهُ قَالَ یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ یَرْحَمُکُمْ وَ إِذَا عَطَسَ عِنْدَهُ إِنْسَانٌ قَالَ یَرْحَمُکَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ
📚کافی ج ٢ ص ۶۵۵

ترجمه :سعد گوید:امام باقر علیه السلام وقتی عطسه می کرد و به او گفته می شد: یَرْحَمُکَ اللَّهُ امام در پاسخ او می گفتند :

🌐یَغْفِرُ اللَّهُ لَکُمْ وَ یَرْحَمُکُمْ

و اگر انسانی در نزد او عطسه می کرد (به او) می گفتند:

یَرْحَمُکَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ

✅اگر کودکی عطسه کرد برای دعای برای او به دو حدیث زیر عمل می کنیم :

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ عَطَسَ غُلَامٌ لَمْ یَبْلُغِ الْحُلُمَ عِنْدَ النَّبِیِّ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله بَارَکَ اللَّهُ فِیکَ
📚کافی ج ٢ص ۶۵۵

امام صادق علیه السلام فرمود :پسر بچه ای که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود در نزد رسول الله صلی الله علیه و آله عطسه کرد و گفت:الْحَمْدُ لِلَّهِ، پس رسول الله صلی الله علیه و آله به او گفتند:
🌐بَارَکَ اللَّهُ فِیکَ

در حدیث دیگری امام صادق علیه السلام فرمود :به کودکی که عطسه کند بگو :

🌐زَرَعَكَ اللَّهُ

📚مکارم الاخلاق ص ٣۵۵



اگر زنی عطسه کند جهت دعا برای او به حدیث زیر عمل می شود :

امام صادق علیه السلام در حدیثی فرمودند :#اگر_خواستی_برای_زن_عطسه_کننده دعا کنی بگو :

💠عَافَاكِ اللَّهُ

و #برای_بیمار امام صادق علیه السلام فرمود بگو :
💠شَفَاكَ اللَّهُ

📚مکارم الاخلاق ص٣۵۵

✅در صورت عطسه کردن شخص ذمی (یهودی و مسیحی) به حدیث زیر عمل می شود :
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ عَطَسَ رَجُلٌ نَصْرَانِیٌّ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ فَقَالَ لَهُ الْقَوْمُ هَدَاکَ اللَّهُ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ فقولوا یَرْحَمُکَ اللَّهُ فَقَالُوا لَهُ إِنَّهُ نَصْرَانِیٌّ فَقَالَ لَا یَهْدِیهِ اللَّهُ حَتَّی یَرْحَمَهُ
📚کافی ج ٢ص ۶۵۶

ترجمه :مردی مسیحی نزد امام صادق علیه عطسه کرد، مردم حاضر در آنجا به او گفتند:هَدَاکَ اللَّهُ، پس امام صادق علیه السلام فرمود :به او بگوئید :یَرْحَمُکَ اللَّهُ
، گفتند:این شخص مسیحی است، امام فرمودند:الله تا او را رحم نکند او را هدایت نمی کند.

✅در حدیث 📚مکارم الاخلاق ص٣۵۵ امام صادق علیه السلام فرمود :اگر خواستی به شخص ذمی برای عطسه دعا کنی بگو : 💠هَدَاکَ اللَّهُ

✅نکته: عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ قَالَ إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ ثَلَاثاً فَسَمِّتْهُ ثُمَّ اتْرُکْهُ
📚کافی ج ٢ص ۶۵٧

ترجمه :امام باقر علیه السلام فرمود :وقتی که شخصی سه بار عطسه کرد برای او دعا کن و دیگر او را رها کن.

✅یعنی اگر بیش از سه بار کسی عطسه کرد دیگر برای او دعا نمی شود.


قَالَ وَ فِی حَدِیثٍ آخَرَ إِذَا زَادَ الْعَاطِسُ عَلَی ثَلَاثَةٍ قِیلَ لَهُ شَفَاکَ اللَّهُ لِأَنَّ ذَلِکَ مِنْ عِلَّةٍ
ترجمه :شیخ صدوق گوید :در حدیث دیگری آمده است :اگر شخص عطسه کننده بیش از سه بار عطسه کرد به او گفته می شود : 💠#شفاک_الله
زیرا این امر به خاطر بیماری است.
📚خصال ج١ص ١٢۶

✅نکته :از ناهنجار کردن صدای عطسه به خاطر روایت زیر باید اجتناب کنیم :

عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیرِ قَالَ الْعَطْسَةُ الْقَبِیحَةُ
📚کافی ج ٢ص ۶۵۶

ترجمه :حضرمی گوید:از امام صادق علیه السلام در مورد آیه «همانا زشت ترین صداها، صدای الاغ است» پرسیدم، امام فرمودند :(منظور) عطسه قبیح و زشت است.

✅اگر در حال نماز عطسه کردیم یا صدای عطسه برادر را شنیدیم به دو حدیث زیر عمل می کنیم :

عَنِ الْحَلَبِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ إِذَا عَطَسَ الرَّجُلُ فِی صَلَاتِهِ فَلْیَحْمَدِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ
📚کافی ج ۳ ص ٣۶۶

ترجمه :امام صادق علیه السلام فرمود :وقتی شخص در نمازش عطسه کند باید حمد الله به جا آورد(الحمد لله بگوید)

عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قُلْتُ لَهُ أَسْمَعُ الْعَطْسَةَ وَ أَنَا فِی الصَّلَاةِ فَأَحْمَدُ اللَّهَ وَ أُصَلِّی عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ قَالَ نَعَمْ وَ إِذَا عَطَسَ أَخُوکَ وَ أَنْتَ فِی الصَّلَاةِ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ وَ إِنْ کَانَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَ صَاحِبِکَ الْیَمُّ (صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ)
📚کافی ج ۳ ص ٣۶٧

ترجمه :ابی بصیر گوید:به امام صادق علیه السلام گفتم:من صدای عطسه می شنوم در حالی که در نماز هستم، پس حمد الله می کنم و بر پیامبر صلی الله علیه و آله صلوات می فرستم (آیا درست است)؟ امام فرمودند :بله، و نیز وقتی که برادر تو عطسه کرد و تو در نماز بودی بگو :الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی النَّبِیِّ وَ آلِهِ، اگر چه بین تو و آن عطسه کننده یک دریا فاصله باشد.

✅مطلب را با چند حدیث زیر پایان می دهیم:

✅بزنطی گوید:شنیدم امام رضا علیه السلام می فرمود :خمیازه کشیدن از جانب شیطان است و عطسه از جانب الله عزوجل است.
📚کافی ج ٢ص۶۵۴

✅رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند :وقتی شخصی مشغول گفتن سخنی باشد پس کسی عطسه کند، این یک شاهد حق است.
(یعنی عطسه شاهد بر صدق کلامی است که در حال گفته شدن است.)
📚کافی ج ٢ص ۶۵٧

✅نسیم، خادم امام حسن عسکری گوید :یک شب بعد از تولد صاحب الزمان علیه السلام بر او وارد شدم، پس نزد او عطسه کردم، امام زمان به من گفتند: یَرْحَمُکِ اللَّهُ، پس من از این امر مسرور شدم. امام به من فرمود :آیا در مورد عطسه به تو بشارت ندهم؟ گفتم :چرا، فرمود :عطسه، تا سه روز امان از مرگ است.
📚کمال الدین ج ٢ص ۴٣٠

✅حدیث فوق جواز گفتن 💠«یَرْحَمُکِ اللَّهُ» را جهت دعای برای عطسه زن می رساند.